دیه در قانون طبق ماده ۴۴۶ قانون مجازات اسلامی بدین صورت تعریف شده است :
ارش ، دیه غیرمقدر است که میزان آن در شرع تعیین نشده است و دادگاه با لحاظ نوع و کیفیت جنایت و تأثیر آن بر سلامت مجنیٌ علیه و میزان خسارت وارده با در نظر گرفتن دیه مقدر و با جلب نظر متخصص میزان آن را تعیین می کند . مقررات دیه مقدر در مورد ارش نیز جریان دارد مگر اینکه در این قانون ترتیب دیگري مقرر شود.
ارش جزایی که به آن « غیر مقدر » یا « حکومت» یا « حکومت» نیز گفته می شود با ارزش جنایت یا ارزش مقدر تفاوت اندکی دارد و آن تفاوت در این است که مقدار جزایی یا حکومت را دادگاه معین و نسبت به آن حکم می کند و حال آنکه مقدار جنایت را شرع یا قانون مشخص کرده است و دادگاه فقط همان را حکم می کند و نیازی به تعیین دادگاه نیست.
نحوه محاسبه ارش
در همان ماده ۴۴۶ قانون مجازات اسلامی قانون گذار نحوه محاسبه را مشخص کرده است . طبق این ماده ارش را می توان با توجه به موارد زیر مشخص کرد :
ابتدا قاضی موضوع را به متخصص ارجاع می دهد تامتخصص میزان خسارت وارد شده را مشخص کند . قاضی با توجه به ۴ مورد میزان ارش را مشخص می کند :
• نظر کارشناس
• نوع و کیفیت جنایت
• تاثیر جنایت بر سلامت قربانی
• میزان خسارت وارد شده به قربانی با توجه به میزان دیه مشخص شده
قاضی با در کنار هم قرار دادن موارد بالا میزان را محاسبه می کند .
فرق دیه و ارش در چیست؟
دیه، معمولا جبران خسارات بدنی با پرداخت دیه یا ارش است اما نوع و میزان خسارت دیه درقانون مشخص است، ولی میزان خسارت ارش در قانون مشخص نیست . (فرق دیه و ارش)
به عنوان مثال در قانون جبران خسارت قطع شدن یک دست نصف یک دیه کامل است ولی دیه پاره شدن یک تار عصبی در دست در قانون اعلام نشده که در خصوص جبران این نوع خسارت قاضی دادگاه به نظریه کارشناسی پزشکی قانونی متمسک می شود و پزشکی قانونی معمولا این خسارت را با درصدی از دیه عضوی بیان میکند و ماده 14 قانون مجازات اسلامی دیه را بدین گونه تعریف کرده است : دیه مالی است که از طرف شارع برای جنایت تعیین شده است، به عنوان مثال: دیه قتل غیرعمد
ارش، مطابق ماده 367 قانون مجازات اسلامی که مشعر است : هر جنایتی که بر عضو کسی وارد شود و شرعا مقدار خاصی به عنوان دیه برای آن تعیین نشده باشد جانی باید ارش بپردازد.
و در ماده 495 همین قانون آمده : در کلیه مواردی که به موجب مقررات این قانون ارش منظور می گردیده با در نظر گرفتن دیه کامل انسان و نوع وکیفیت جنایت، میزان خسارت وارده طبق نظر کارشناس تعیین می شود.
شناسه : 1481