ترتیب اخذ گواهی انحصار وراثت
انسان از زمان تولد تا زمان مرگ صاحب دارایی است که یکی از ویژگیهای شخصیت وی محسوب میشود. هر فرد تا زمان مرگ یک دارایی دارد که اجزای مثبت و (طلبها) و اجزای منفی و (بدهی) را در برمیگیرد. با فوت انسان شخصیت انسان به پایان میرسد و در نتیجه اجزای آن از جمله دارایی هم به پایان میرسد.
از زمان مرگ تا زمانی که ارثیه تصفیه شود و بین وراث بر اساس قوانین ارث و وصیت تقسیم شود، دارای شخصیت حقوقی است. برای اینکه ارثیه میان وارثان تقسیم شود، باید گواهی انحصار وراثت گرفته شود. در گزارشی در گفتوگو با کارشناسان به بررسی روشهای گرفتن انحصار وراثت پرداختهایم.
چگونگی اخذ گواهی انحصار وراثت
یک وکیل دادگستری در خصوص گواهی انحصار وراثت و چگونگی اخذ آن میگوید: یکی از موضوعاتی که انسان را نسبت به سایر موجودات متمایز میسازد، به جای گذاشتن ارث برای خویشاوندان و بازماندگان است.
مهرنوش وردی تاکید میکند: قبل از پرداختن به این موضوع باید تعاریفی درست از مواردی که در رابطه با موضوع انحصار وراثت با آنها سروکار داریم، داشته باشیم مانند ترکه مالی است که از میت باقی میماند. مورث: شخص متوفی که از او مالی به جا میماند وارث: شخصی که از متوفی ارث میبرد. وصیت: سفارش کسی به یک یا چند تن مبنی بر اجرای اعمال و دخل و تصرف در اموال وی پس از مرگ او. وصیت بر دو نوع است یا تملیکی است یا عهدی. در وصیت تملیکی، متوفی در زمان حیاتش مال یا منفعتی از مال خود را برای زمان بعد از فوتش به صورت مجانی به دیگری میدهد. در وصیت عهدی شخص یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری مامور میکند. در وصیت عهدی در واقع شخص برای زمان فوتش به دیگری نمایندگی میدهد تا اعمالی را که خود میتوانسته در زمان حیات انجام دهد از طرف او به جای آورد.
این کارشناس حقوقی ادامه میدهد: مرجع صلاحیتدار جهت صدور گواهی، دادگاهی است که آخرین محل سکونت متوفی بوده است. مطابق با ماده 20 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی، دعاوی راجع به ترکه متونی (مالی که از میت به جا میماند) در دادگاه محلی اقامه میشوند که آخرین اقامتگاه متوفی در ایران، در آن محل باشد و اگر آخرین اقامتگاه متوفی معلوم نباشد، رسیدگی در صلاحیت دادگاهی است که آخرین محل سکونت متوفی در ایران در حوزه آن بوده است.
بنابراین اگر شخصی در طول مدت زندگی خود در شهرهای مختلفی سکونت داشته باشد و برای مثال آخرین محل سکونت وی اصفهان باشد در صورت فوت وی، دادگاه اصفهان صلاحیت صدور گواهی انحصار وراثت را خواهد داشت، هر چند که شخص در شهر دیگری فوت کرده باشد یا اموال وی در نقطه دیگری قرار گرفته باشد.
وی خاطرنشان میکند: وراث متوفی یا سایر اشخاص ذینفع میتوانند از دادگاه تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت کنند. نکته قابل توجه اینکه چنانچه وراث یا اشخاص ذینفع متعدد باشند نیازی به درخواست همگی آنها نیست و اقدام یک نفر از آنها، جهت تقاضا کفایت میکند.
مدارک لازم برای انحصار وراثت
وردی ادامه میدهد: مدارک لازم برای تقاضای تصدیق انحصار وراثت عبارتند از: شناسنامه و گواهی فوت متوفی که پس از فوت متوفی و تایید پزشک مربوطه، مراتب توسط اداره ثبت احوال، ثبت شناسنامه متوفی باطل و گواهی فوت صادر میشود. ارایه اصل گواهی فوت و کپی مصدق آن به دادگاه الزامیاست. استشهادیه محضری که اسامیهمه وراث باید در فرم مخصوصی که توسط دادگاه در اختیار متقاضیان قرار میگیرد نوشته و توسط 2 نفر از اشخاصی که وراث و متوفی را میشناسند امضا شود و امضای افراد فوق نیز باید توسط یکی از دفاتر اسناد رسمیتایید و گواهی مربوطه به دادگاه ارایه شود.
این کارشناس حقوقی، رسید گواهی مالیاتی (مالیات بر ارث) را یکی از مدارک لازم میداند و میگوید: وارث میبایست پس از فوت متوفی، لیست همه اموال و داراییهای منقول و غیرمنقول او را به اداره دارایی حوزه محل سکونت متوفی ارایه دهند و رسید آن را دریافت کرده و همراه مدارک دیگر به دادگاه تقدیم کنند. کپی مصدق شناسنامه وراث، مدرک دیگر مورد نیاز است.
متقاضی انحصار وراثت میبایست علاوه بر شناسنامه خود کپی مصدق شناسنامه وراث دیگر را نیز تهیه و به دادگاه تقدیم کند. ارایه اصل شناسنامهها جهت کنترل توسط مدیر دفتر دادگاه الزامیاست. وصیتنامه (در صورتی که وجود داشته باشد) مدرک دیگری است که باید برای انحصار وراثت ارایه شود.
پس از آماده کردن مدارک فوقالذکر، میبایست دادخواستی تنظیم شود و همراه با مدارک یاد شده به دادگاه ارایه شود. این وکیل دادگستری میگوید: از نکاتی که در مورد وصیتنامه وجود دارد نیز میتوان به این که وصیت نامه مشمول مرور زمان نمیشود، اشاره کرد.
اختصاص موضوع به اشخاص حقیقی
یک مشاور حقوقی میگوید: در مورد انجام امور حقوقی و مالی اصل بر این است که هر فرد باید به صورت شخصی نسبت به موارد حقوقی خود اقدام کند، مگر اینکه اثبات شود شخصی به نمایندگی از طرف شخص حقیقی و حقوقی موردنظر معامله میکند و قرارداد میبندد. مثلا در مورد اشخاص حقوقی بحث انحصار وراثت نداریم. بنابراین انحصار وراثت و مقررات مربوط به آن، اختصاص به اشخاص حقیقی دارد. لاله عربزاده میافزاید: بر فرض فوت، وقتی که فردی دارای مالی است و فوت میکند، دارایی او جدا میشود. بنابراین روشن است که خود وی نمیتواند در آن دخالتی داشته باشد. در این شرایط امکان عمل در مورد اموال فرد بر عهده ورثه یا افرادی است که در مورد اموال خود به نفع آنها وصیت کرده و آنها باید در اداره اموال دخالت کنند و برای آنکه قانون فرد یا افرادی را به عنوان افراد مجاز در دخل و تصرف در حقوق مالی محق بداند، باید مدرکی وجود داشته باشد و اثبات کننده آن، گواهی انحصار وراثت است.
مفهوم گواهی انحصار وراثت
این کارشناس حقوقی میگوید: گواهی انحصار وراثت گواهی است که بر اساس آن نام و مشخصات ورثه متوفی و میزان سهمالارث تعیین میشود. برای درخواست صدور گواهی انحصار وراثت یکی از افراد ذینفع اعم از ورثه یا طلبکار یا افرادی که به نفع آنها وصیت شده است یا هر فردی که در اموال فرد حق دارد میتواند متقاضی صدور گواهی باشد.
مدارکی که لازم است فرد جهت صدور گواهی همراه داشته باشد، گواهی فوت است که باید از اداره ثبت احوال یا دفتر آرامستان گرفته شود، گواهی مالیات بر ارث که از اداره دارایی گرفته میشود، کپی برابر اصل شناسنامه همه وراث، استشهاد محلی مبنی بر فوت متوفی، عقدنامه، دادخواست انحصار وراثت و... که فرد متقاضی پس از تهیه مدارک نام برده باید به شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی مراجعه کرده و دادخواست و ضمایم آن را تقدیم کند و شورا نیز گواهی را صادر میکند.
عربزاده در خصوص این که بعضی از اشخاص حقوقی نظر مثبتشان به سمت این موضوع است که بهتر است مقوله انحصار وراثت به جای دادگاهها به دفاتر حقوقی سپرده شود میگوید: بایسته است که صدور گواهی انحصار وراثت از طریق محاکم قضایی باشد. به دلیل اینکه ارتباط گواهی مستقیما با موارد حقوقی و مادی فرد است و ثانیا موارد متعددی مشاهده شده که صدورگواهی مورد اعتراض قرار گرفته که افرادی وجود داشتهاند که مدعی ذینفع یا رابطه نسبی (که از موجبات ارث بردن است) متوفی هستند و کسانی که مخالف نظر آنها بودهاند و این اختلافات باید در مراجع قضایی حل شود.
قانون حاکم بر انحصار وراثت
یک وکیل دادگستری در پاسخ به این سوال که مقررات راجع به انحصار وراثت را باید در چه قانونی جستجو کرد، میگوید: قانونی که به بحث انحصار وراثت میپردازد، قانون امور حسبی از ماده 360 تا 374 است که فصل دهم قانون نام برده را در بر میگیرد.
بنفشه کریمپور مطلق خاطرنشان میکند: در حال حاضر مرجع صلاحیتداری که به انجام امور مربوط به موضوع ذکر شده میپردازد شورای حل اختلاف است. هر فردی مانند ورثه، طلبکار، موصیله یا هر کسی که ذینفع است و بخواهد گواهی برای انحصار وراثت بگیرد خواهان است و برای دادن این فرم لازم نیست خوانده مشخص باشد و در قانون آمده است: باید درخواستنامه کتبی مشتمل بر نام و مشخصات درخواستکننده و متوفی و ورثه و اقامتگاه آنها و نسبت بین متوفی و وارث تنظیم و به دادگاه تسلیم کرد، مانند گواهی فوت که از اداره ثبت احوال و آمار گرفته میشود و گواهی مالیات بر ارث که از وزارت دارایی گرفته میشود و...
این کارشناس حقوقی ادامه میدهد: اگر فرد از اقلیت مذهبی خاصی باشد نیز باید تقسیمنامه ارث نیز داشته باشد، زیرا در هر مذهبی نحوه تقسیم ارث متفاوت است. بعد از انجام این امور، فرم گرفته میشود و بعد از تکمیل، طبق مواد 361 و 362 دادگاه بخش درخواست نامبرده را 3 دفعه پیدرپی، ماهی یک مرتبه آگهی میکند.
پس از انقضای 3 ماه از تاریخ نشر اولین آگهی در صورتی که معترض نبود، دادگاه تمام ادله و اسناد درخواستکننده تصدیق را از برگ شناسنامه و گواهی گواه و غیره در نظر گرفته، تصدیقی مشعر بر وراثت و تعیین عده وراث و نسبت آنها به متوفی صادر میکند و در صورت اعتراض دادگاه، جلسهای برای رسیدگی به اعتراض تعیین کرده و به معترض و درخواستکننده تصدیق اطلاع میدهد و در جلسه پس از رسیدگی حکم خواهد داد و این حکم قابل پژوهش و فرجام است که البته این امور مخصوص شهرها است. اما در مورد روستاها و شهرستانهای کوچک این امر توسط انتشار اعلامیه و... انجام میشود، زیرا فرد عموما مال زیادی نخواهد داشت و همانطور که قانون میگوید، اگر مال بیش از 10 میلیون ریال نباشد نیاز به این تشریفات نیست. وی میافزاید اگر در بین ورثه فرد محجور وجود داشته باشد، باید برای او قیم تعیین شود که خود افراد یا نماینده دادستان نسبت به این کار اقدام میکند.
با توجه به آنچه کارشناسان در گفتوگو با «حمایت» مورد تاکید قرار دادند، برای گرفتن گواهی انحصار وراثت، برخی مدارک باید وجود داشته باشد تا با این درخواست موافقت شود. باید خاطرنشان کرد که با تشکیل شوراهای حل اختلاف در کشور صلاحیت رسیدگی به گواهی انحصار وراثت در اختیار شوراهای حل اختلاف است و دادگاهی صلاحیت دارد که آخرین اقامتگاه متوفی در حوزه آن واقع شده است. دادخواست انحصار وراثت به همراه مدارکی که در بالا به آن اشاره شد، به این دادگاه تحویل میشود. گواهی انحصار وراثت اولین گام برای تقسیم دارایی متوفی محسوب میشود و دارایی وی که بدین ترتیب مشخص میشود، بین ورثه تقسیم خواهد شد.
ورشکستگی و تصفیه اموال در قوانین ایران چگونه میتوان مانع از ارتکاب جرایم رایانهای شد؟
پست های مرتبط
مشروعیت دفاع در حقوق بین الملل
مشروعیت دفاع در حقوق بین الملل [...]
نحوه رسیدگی به انحصار وراثت
وفات در کنار تولد، ازدواج، طلاق و صاحب فرزند شدن از وقایعی است که لازم است در شناسنامه هر فردی ثبت و [...]
مزایای قرارداد ارفاقی در توسعه فضای کسب و کار
تاجری که ورشکسته میشود، دیگر حق مداخله در اموالش را ندارد؛ دادگاه برایش یک مدیر تصفیه معین میکند ت [...]
چکونه وصیت نامه تنظیم کنیم ؟
تنظیم وصیتنامه صحیح علاوه بر آنکه آخرین اراده موصی (وصیت کننده) پس از مرگ را به اجرا در میآورد، مو [...]
محرومیت از ارث به لحاظ حقوقی اعتبار ندارد
یک کارشناس حقوقی گفت محروم کردن فرزند و ورثه از ارث، از منظر حقوقی بیاعتبار است چرا که موضوع وصیت ب [...]
افراد می توانند تا یک سوم اموال خود را وصیت کنند
سندی که حاوی وصیت باشد، وصیتنامه نامیده میشود وصیتنامه امتیازی است که افراد به کمک آن میتوانند ب [...]
آیین نامه اجرایی تبصره 4 ماده 187 قانون اصلاح قانون مالیاتهای مستقیم
آیین نامه اجرایی تبصره 4 ماده 187 قانون اصلاح قانون مالیاتهای مستقیم [...]
قرارداد اجاره واحدهای مسکونی و تخلیه آنها
یکی از قراردادهای شایع در جامعه قرارداد اجاره است که قوانین مربوط به آن هر از چندگاهی دچار تغییر و ت [...]