![تعریف حکم حکومتی چیست؟ چه دلیل روایی بر این مطلب وجود دارد؟ تعریف-حکم-حکومتی-چیست؟-چه-دلیل-روایی-بر-این-مطلب-وجود-دارد؟](/userfiles/Images/NewsPic/108813-ماهیت-حکم-حکومتی.webp)
تعریف حکم حکومتی چیست؟ چه دلیل روایی بر این مطلب وجود دارد؟
پرسش
تعریف حکم حکومتی چیست؟ چه دلیل روایی بر این مطلب وجود دارد؟ آیا حکم حکومتی مخصوص هر مجتهد جامع الشرایط است یا خیر؟ چرا؟
حکم حکومتی و مشروعیت آن - ماهیت حکم حکومتی - حکم حکومتی و جایگاه آن در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران
پاسخ اجمالی
حکم حکومتى دستورى است از سوى حاکم براى عمل کردن به یک حکم شرعى تکلیفى. این تعریف از حکم حکومتی در روایات نیامده است، ولی فقها با استفاده از روایات و مضمون آنها (که بحث اختلاف در مصادیق خارجی است)، حکم را تعریف کرده اند. مرحوم صاحب جواهر در تعریف حکم می گوید:" حکم؛ ایجاد دستوری از طرف حاکم، درباره یک حکم شرعی یا وضعی یا موضوع حکم شرعی و وضعی در موضوع خاص است. اصل اولیه با توجه به روایات این است که هر فقیه عادل و جامع الشرایط که شرایط ولایت را داشته باشد می تواند حکم (علاوه بر فتوا) صادر کند. اما با توجه به این که در یک جامعه اسلامی احکام صادره از طرف فقهای محترم با اداره جامعه اسلامى و با نظم اجتماع، ارتباط دارد و کثرت مراکز تصمیم گیرى در آن موجب اغتشاش مى شود، قاعده اقتضا مى کند، حتی المقدور رهبر و کسی که احکام ولایی صادر می کند، یکى باشد.
شرعیت حکم حکومتی - قانون محاکم شرع
پاسخ تفصیلی
تعریف حکم حکومتی
حکم حکومتی دستورى است از سوى حاکم براى عمل کردن به یک حکم شرعى تکلیفى، و تفاوت آن با فتوا این است که در اجرایى بودن، حکم حاکم در طول احکام شرعى است. [1]
علامه طباطبایی در تبین احکام حکومتی می گوید: "احکام حکومتى تصمیماتى است که ولى امر در سایه قوانین شریعت و رعایت موافقت آنها به حسب مصلحت زمان اتخاذ مى کند و طبق آنها مقرراتى وضع نموده و به اجرا در مىآورد، این مقررات لازم الاجرا بوده، و مانند شریعت داراى اعتبار هستند، با این تفاوت که قوانین آسمانى، ثابت و غیر قابل تغییر، ولى مقررات وضعى، قابل تغییرند، و در ثبات و بقا تابع مصلحتى هستند که آنها را به وجود آورده است؛ و چون پیوسته زندگى جامعه انسانى در تحول و رو به تکامل است، طبعاً این مقررات تدریجاً تغییر و تبدل پیدا کرده، جاى خود را به بهتر از خود خواهند داد". [2]
احکام حکومتى در زمان پیامبر اسلام (ص) و حکومت حضرت على (ع) نیز اجرا مىگردید. از جمله احکام حکومتى پیامبر (ص) مىتوان به خراب کردن مسجد ضرار، قطع درختان یهودیان بنى نضیر، منع ازدواج موقت براى عمار یاسر و سلیمان بن خالد، منع خوردن گوشت حیوانات اهلى برای مدتی و ... و در زمان حضرت على (ع) مصادره اموال بعضى از کارگزاران بدون محاکمه، گرفتن زکات از اسبها و منع صرافى و ... اشاره کرد. [3]
تعریف فتوا
در تعریف فتوا گفتهاند: فتوا عبارت است از خبر دادن از حکم کلى الاهى در موضوعات کلى به استناد دلائل چهار گانه در فقه (کتاب، سنت، عقل و اجماع)، اعم از آن که به صورت خبر القا شود یا به صورت امر. به عنوان مثال: فقیه پس از بررسى ادله و فحص کامل به حکمى از احکام الاهى دست مى یابد، سپس نظر خود را به این صورت اظهار مى کند که مثلاً: "شراب حرام است" و یا "شراب نخورید". [4]
حکم شرعی
فرق حکم با فتوا:
با تعریفى که از فتوا و حکم ارائه شد به تفاوت هاى این دو مى پردازیم:
1. فتوا از مقوله اخبار است (اخبار از حکم الاهى)، ولى حکم از مقوله انشاء، یعنى حکم از آن جهت که حکم است، یک واقعیت عینى است. به بیان روشن تر، فتوا بیان حکم شرعى کلى است و کارى با تطبیق آن بر مصداق ندارد، ولى در حکم علاوه بر حیث فتوایى، تطبیق بر مصداق هم گنجانده شده که حیث دستورى و اجرایى قضیه است.
2. در فتوا به لحاظ کلى بودن، مصالح و شرایط خاص مکلفین مد نظر قرار نمىگیرد، ولى در حکم به لحاظ این که مصداقى، موردى و جزئى است شرایط و مصالح مکلفین و اشخاص حقیقى یا حقوقى در نظر گرفته و رعایت مىشود، اعم از این که حکم قضایى باشد یا حکم سیاسى و اجتماعى.
3. گستره فتوا معمولاً محدود و نسبى است، ولى گستره حکم، مطلق است؛ یعنى فتوا فقط در حوزه خودِ مرجع فتوا دهنده و مقلدان او لازم الاجرا است و تنها بر آنها حجت شرعى و تکلیفآور است، در حالى که حکم حاکم اسلامى بر همه مردم و مقلّدان همه فقها و مراجع و حتى بر خود فقها و مراجع دیگر نیز تا زمانی که اشتباهش معلوم نشد، [5] حجت شرعى و واجب الاتباع است. [6]
دلیل روایی بر تعریف حکم
آنچه که از ادله اثبات ولایت فقیه استفاده می شود، [7] این است که یکی از شؤون ولی فقیه اصدار حکم (حکم در مقابل فتوا) است. در توقیع امام عصر(عج) مردم در مسائل اختلافی شان ارجاع به علمای دین داده شده اند. [8] فقها با استفاده از این روایت و نظیر آن (که بحث اختلاف در مصادیق خارجی است) حکم را تعریف کرده اند. مرحوم صاحب جواهر در تعریف حکم می گوید: "حکم؛ ایجاد دستوری از طرف حاکم درباره یک حکم شرعی یا وضعی یا موضوع حکم شرعی و وضعی در موضوع خاصی است. [9] بنابراین، حکم حکومتی به پشتوانه مشروعیت اصل حکومت و ولایت و جایگاه ارزشى آن، همه احکام اولى و ثانوى و یا واقعى و ظاهرى را در بر مىگیرد؛ یعنى مجموعه احکامى که براى حفظ کیان اسلام و نظام سیاسى- اجتماعى مسلمانان مفید و تأثیرگذار است مى تواند به عنوان اولى یا ثانوىاش با تشخیص ولى فقیه در قالب احکام حکومتى جعل و صادر شود و اجرایش بر همگان واجب گردد.
انشای حکم حکومتی
اصل اولیه با توجه به روایات این است که هر فقیه عادل و جامع الشرایط که شرایط ولایت را داشته باشد می تواند حکم (علاوه بر فتوا) صادر کند. لذا در برخی از کتاب های فقهی بحث تعارض دو حکم که از طرف دو حاکم (فقیه) صادر شده، طرح شده است. [10] اما با توجه به این که در یک جامعه اسلامی احکام صادره از طرف فقهای محترم با اداره جامعه اسلامى و با نظم اجتماع ارتباط دارد و کثرت مراکز تصمیم گیرى در آن موجب اغتشاش مى شود و اطاعت از رهبر در احکام حکومتی بر همگان (حتّى سایر فقها) واجب است، قاعده اقتضا مى کند، حتی المقدور رهبر و کسی که احکام ولایی صادر می کند، یکى باشد. [11]
منبع : اسلام کوئست
طرح نحوه پیگیری تحقق سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی تایید شد حکم حکومتی و جایگاه آن در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران
پست های مرتبط
![آشنایی با روند رد اموال ناشی از جرم در دادسرا و دادگاه، مالباختگان چطور اموال خود را پس می گیرند آشنایی-با-روند-رد-اموال-ناشی-از-جرم-در-دادسرا-و-دادگاه،-مالباختگان-چطور-اموال-خود-را-پس-می-گیرند](/userfiles/Images/NewsPic/14545-آشنایی-با-روند-رد-اموال-ناشی-از-جرم-در-دادسرا-و-دادگاه،-مالباختگان-چطور-اموال-خود-را-پس-می-گیرند.webp)
آشنایی با روند رد اموال ناشی از جرم در دادسرا و دادگاه، مالباختگان چطور اموال خود را پس می گیرند
برخی جرایم مثل توهین و افترا نتایج مستقیم مالی ندارد، یعنی بر اثر ارتکاب این جرایم، مالی از دارایی ق [...]
![دزدی دزدی](/userfiles/Images/NewsPic/101454-دزدی.webp)
دزدی
قانون کیفر همگانی ایران جهت دزدی تعریف خاصی ننموده بلکه ضمن مواد 222 الی 229 قانون کیفر همگانی مجازا [...]
![قلمرو فقه و حقوق قلمرو-فقه-و-حقوق](/userfiles/Images/NewsPic/58656-سیری-در-کتاب-استدلال-قضایی-در-دو-نظام-بزرگ-حقوقی-صورتگر-و-واقع-گرا.webp)
قلمرو فقه و حقوق
محور بحث در این فصل بررسى قلمروى است که فقه و حقوق در آن قلمرو به قانونگذارى پرداختهاند اما قبل از [...]
![حکم حکومتی و جایگاه آن در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران حکم-حکومتی-و-جایگاه-آن-در-حقوق-اساسی-جمهوری-اسلامی-ایران](/userfiles/Images/NewsPic/105073-شرعیت-حکم-حکومتی.webp)
حکم حکومتی و جایگاه آن در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران
احکامی که رهبر، تحت عنوان «حکم حکومتی» صادر می کند، به عنوان یکی از منابع اصلی و معتبر حقوق اساسی در [...]
![تاملی بر ماده 48 آیین دادرسی کیفری جدید تغییر مثبت یا منفی؟ تاملی-بر-ماده-48-آیین-دادرسی-کیفری-جدید-تغییر-مثبت-یا-منفی؟](/userfiles/Images/NewsPic/113134-تاملی-بر-ماده-48-آیین-دادرسی-کیفری-جدید-تغییر-مثبت-یا-منفی؟.webp)
تاملی بر ماده 48 آیین دادرسی کیفری جدید تغییر مثبت یا منفی؟
یکی از ویژگی های قانون آیین دادرسی کیفری جدید ( که هنوز معتقدم در مجموع یکی از بهترین متون تدوین شده [...]
![دانستنی های قضایی دانستنی-های-قضایی](/userfiles/Images/NewsPic/153546-ضابطان-در-جرایم-غیر-مشهود-حق-انجام-اقدامی-بدون-دستور-مقام-قضایی-را-ندارند.webp)
دانستنی های قضایی
وصیت در لغت به معناى اندرز و نصیحت و آنچه بدان سفارش میکنند است در علم حقوق نیز تقریبا به همین معنا [...]
![بنگاه معاملاتی املاک دارای مجوز امین حکومت است بنگاه-معاملاتی-املاک-دارای-مجوز-امین-حکومت-است](/userfiles/Images/NewsPic/173013-بنگاه-معاملاتی-املاک-دارای-مجوز-امین-حکومت-است.webp)
بنگاه معاملاتی املاک دارای مجوز امین حکومت است
وقتی یک بنگاه معاملاتی املاک مجوز فعالیت اخذ کرده، یعنی حکومت آن بنگاه را بهعنوان امین خود معرفی کر [...]
![تجدید وقت , دلیل اصلی اطاعه دادرسی در قوه قضاییه تجدید-وقت-,-دلیل-اصلی-اطاعه-دادرسی-در-قوه-قضاییه](/userfiles/Images/NewsPic/172497-تجدیدنظر-در-آرای-دعاوی-خانوادگی-تسهیل-شد.webp)
تجدید وقت , دلیل اصلی اطاعه دادرسی در قوه قضاییه
مدیر برنامهریزی و نظارت مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه با اشاره به اینکه امروزه اطلاعات پرون [...]