ابهامات تعریف جرم سیاسی و دایره شمول آن
اگر چه جرم سیاسی در اصل 168 قانون اساسی مورد توجه قرار گرفته اما در قوانین عادی تعریف نشده است و برای افرادی که مخالفت های سیاسی خود را بیان میکردند برچسب امنیتی بر هر فعالیت یا مخالفتی زده می شد و می توانست متهم را از برگزاری دادگاه علنی با حضور هیات منصفه بینصیب کند. همان طور که به یاد داریم طرح تعریف جرم سیاسی در مجلس ششم مطرح شده بود و با انتقاد حقوقدانان، از دستور کار مجلس خارج شد. در سال 87 نیز به دستور آیتا...هاشمی شاهرودی، رئیس وقت قوهقضاییه ، جرم سیاسی مورد بحث و بررسی قرار گرفت که در نهایت مسئولان در تبیین ماده چهارم لایحه قانون مجازات اسلامی جرم سیاسی و مجازاتهای مرتبط با آن را تصویب کردند. در حالیکه این اقدام قوهقضاییه به نوعی برداشتن نخستین گام به سمت تعریف جرم سیاسی در کشور محسوب میشد، بعد از 6 سال تعریف جرم سیاسی و تعیین مصادیق آن در کمیسیون حقوقی مجلس مورد بررسی قرار گرفت؛ در نهایت بعد از مدت ها نمایندگان مجلس دوره نهم کلیات طرح جرم سیاسی را به تصویب رساندند. در جریان بررسی این کلیات معاون پارلمانی رئیس جمهور مجید انصاری نیز ضمن اعلام موافقت دولت با این طرح گفت که نظر دولت به این موضوع مثبت است اما این طرح دارای نواقصی است که باید برطرف شود . این طرحی که بعد از سالها کلیاتش به تصویب رسید آیا باز هم نواقص دارد؟ آیا جامع است و دایره شمول گسترهای دارد؟ آیا روزنامهنگاران هم جزومجرمان سیاسی محسوب میشوند؟ جایگاهی برای روزنامهنگارانی که اصولا برای انتقاد از مسئولان پایشان به اوین باز شده در این طرح در نظر گرفته شده است یا خیر؟
علی نجفی توانا در گفت و گو با «قانون» در رابطه با تصویب طرح جرم سیاسی گفت: جرم سیاسی امروزه، در بسیاری از کشورهای جهان به صورت مفهومی مورد تعریف قرار گرفته یا آنکه همراه با تعریف مصادیق آن بیان شده است. اصولا جرم سیاسی، جرم افرادی است که با اندیشه مقابله با بخشی یا تمام مدیریت جامعه مبادرت به انجام اقدامات یا انتشار مطالبی میکنند که با هدف تغییر حاکمیت یا اصلاح بخشی از حاکمیت انجام میشود.
این حقوقدان عنوان کرد: در رابطه با تعریف جرم سیاسی در اکثر نظامهای حقوقی وحدت نظر وجود ندارد بلکه جز در مورد تقابل با بخشی یا تمام حاکمیت با تکیه بر انگیزه اصلاح امور، درخصوص مصادیق و تجلی جرم سیاسی، اختلافنظر قابل توجهی وجود دارد؛ به گونهای که برخی اعتقاد دارند هر جرمی که با انگیزه مقابله با حاکمیت، اصلاح امور با هدف شرافتمندانه انجام شود جرم سیاسی است چرا که تغذیه کننده آن فکر و اندیشه اصلاح امور است.
راهپیمایی ،جرم سیاسی محسوب میشود
وی ادامه داد: طبق این نظر حتی اقدامات مسلحانه یا توسل به فعالیتهای منجر به تخریب، قتل، ضرب و جرح نیز جرم سیاسی محسوب میشود. برعکس عدهای دیگر معتقدند جرم سیاسی هرچند با اندیشهای شرافتمندانه انجام میشود اما مربوط به اقداماتی است که علیه تمام یا قسمتی از حاکمیت به منظور اصلاح امور بدون توسل به اقدامات خشونتآمیز منجر به تخریب، ضرب و جرح و ... صورت گیرد.
این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: البته نگاه سومی هم وجود دارد و آن این است که، جرمسیاسی میتواند اقداماتی مانند راهپیمایی، تظاهرات و هر اقدامی که برای تغییر حاکمیت لازم باشد بدون اینکه جان و مال مردم را به خطر بیندازد و جنبه تروریستی داشته باشد، تلقی شود.
بررسی جرم سیاسی در قالب جرایم امنیتی
نجفی توانا تصریح کرد: اقدام مربوط به جرم سیاسی در کشور ما برمبنای قانون اساسی، یک تکلیف حاکمیتی است که تاکنون تعطیل شده است و اگر این جرم تعریف میشد شاید بخشی از جرایم علیه امنیت کشور به جای اینکه جرم علیه امنیت تلقی شود میتوانست جرم سیاسی باشد.
وی افزود: اقداماتی هم در سالهای گذشته در چارچوب طرح یا لایحه انجام شد ولی به نتیجه نرسید. طرحی که هماکنون کلیاتش مورد تصویب قرار گرفته در ادامه مسیر قدیمی است که دیر هنگام اما به عنوان یک گام مثبت میتواند بخشی از نیازهای تقنینی کشور را مرتفع و در مسیر، تعیین سیاست جناحی مشخصی در داخل و خارج، نموداری از رویکرد حاکمیت را از بعد تقنینی ، قضایی و اجرایی در رابطه با جرم سیاسی تعیین کند.
حق دسترسی به کتب، نشریات، رادیو و تلویزیون درطول مدت حبس برای مجرمان سیاسی این حقوقدان عنوان کرد: طرح حاضر دارای بخشهای شاخصی است.
به طور مثال امتیازات مربوط به مجرمان سیاسی که در واقع مانند همان چیزی است که در کشورهای دیگر به خصوص فرانسه برای اینگونه مجرمان درنظر گرفته شده و از نکات مثبت این طرح محسوب می شود. مانند ماده 6 این قانون از قبیل ممنوعیت از پوشاندن لباس زندان در طول دوران بازداشت و حبس، حق دسترسی به کتب، نشریات، رادیو و تلویزیون درطول مدت حبس و ... .
نجفی توانا خاطر نشان کرد: در این زمینه به نظر میرسد باید اقدامات جدیدتری پیشبینی میشد؛ زیرا قانون مجازات اسلامی سال 92 با پیشبینی مکانیزمهای تعویق صدور حکم، جایگزینهای حبس و تدرج در نوع جرایم، رویکرد علمیتری را در برخورد با پدیده بزهکاری در جامعه نشان داده است و جا داشت که مقنن در زمینه جرایم سیاسی نیز امتیازات ارفاقآمیزی در نظر میگرفت که صرفا جنبه ایستایی نداشته باشد و با نگاه تحولآمیز برای اصلاح مجرمان یا تدابیر جایگزین متناسب موثرتر میبود. زیرا مجرمان سیاسی افرادی هستند که با اندیشه شرافتمندانه و در راستای منافع عمومی اقدام میکنند.
مجرمان سیاسی نسبت به مجرمان عادی امتیازات بیشتری دارند
این استاد دانشگاه توضیح داد: به همین جهت در قوانین دنیا از جمله طرح پیشنهادی، مجرمان سیاسی نسبت به مجرمان عادی از امتیازات بیشتری برخوردارند. اما در خصوص جرم سیاسی به نظر میرسد که متن پیشنهادی حداقل قلمرو لازم را برای اقداماتی که جرم سیاسی تلقی میشود، مدنظر قرار داده است.
وی ادامه داد: در این متن هرچند با تکیه بر اندیشه و فکر در خصوص اصلاح امور یا تقابل بخشی از حاکمیت با کل حاکمیت مدنظر قرار گرفته است اما لازم است به طور مصداقی اموری مورد اشاره قرار گیرد که دست قاضی در زمان رسیدگی به گونهای باز شود که بتواند بسیاری از جرایمی که امروز جرایمی علیه امنیت داخلی و خارجی نامیده میشود مورد پوشش قرار دهد.
جرم سیاسی استانداردهای جهانی دارد
نجفی توانا عنوان کرد: جرایمی مانند تشکیل جمعیت، عضویت در جمعیتها یا شعب جمعیتها، تبلیغ علیه نظام، موضوع ماده 498 به بعد تعزیرات یا هر نوع جرایمی که بدون توسل به اقدامات تروریستی صرفا بر اساس اندیشه واقع میشود باید در چارچوب این تعریف قرار گیرد. این امر میتواند در تطبیق با قانون اساسی و اسرار بین المللی که کشور ما به آن ملحق شده است و همچنین بایدها و نبایدهای حقوق بشر مطابقت داشته باشد. ضمن اینکه امتیازات پیشبینی شده در فرآیند دادرسی مانند علنی بودن، استفاد از وکیل و حضور هیات منصفه، تزیینات کافی برای دادرسی منصفانه را به همراه خواهد داشت.
این حقوقدان در پایان ذکر کرد: ما در شرایطی قرار داریم که باید با تدبیر در برخورد با پدیدههایی مانند جرمسیاسی به گونهای عمل کنیم که کمتر مورد نقد قرار گیریم، البته با توجه به این مطلب که تقنین مربوط به هر قانون در هر جامعه و همچنین تصویب آن در هر جامعه متناسب با ویژگیهای تاریخی، ایدئولوژیکی، جغرافیایی و اجتماعی خواهد بود. فراموش نکنیم که استانداردهای شناخته شده و مقبول در دنیا باید در قانونگذاری مورد اجرا و احترام باشد.
در جرایم عمومی و امنیتی نیت و انگیزه بزهکار مطرح است
پیمان حاج محمود عطار، وکیل دادگستری در رابطه با طرح جرم سیاسی و حضور روزنامه نگاران در این طرح گفت: اصل 168 قانون اساسی تاکید دارد که رسیدگی به جرایم سیاسی و مطبوعاتی باید در دادگاههای عمومی و با حضور هیات منصفه انجام پذیرد. در بین صاحب نظران حقوق کیفری و علوم سیاسی، جرایم سیاسی و مطبوعاتی بهویژه جرایم سیاسی از نظر جرم بودن و مستوجب کیفر بودن یک نوع جرم محسوب میشود ولی تفاوت اساسی اینگونه جرایم با جرایم عمومی و جرایم امنیتی عنصر روانی جرم و انگیزه شرافتمندانه و خیرخواهانه مرتکب از ارتکاب آن است.
وی ادامه داد: بدین صورت که در جرایم عمومی و امنیتی نیت و انگیزه بزهکار عبارت است از انگیزه غیرانسانی و غیر اخلاقی و مادی به قصد تصاحب مال، جان یا نفس دیگری و سلب امنیت و آسایش کشور به قصد منفی و مجرمانه است.
علت جرم سیاسی خیر خواهانه است
این وکیل دادگستری عنوان کرد: در جرایم سیاسی نیت شخص مرتکب انگیزه مجرمانه به معنی عام کلمه و منافع شخصی یا گروهی خود نیست بلکه افرادی که مرتکب جرایم سیاسی میشوند ضمن علاقه و وابستگی به کشور، ملت و دولت خود به جهت نیت خیرخواهانه و شرافتمندانه به منظور اصلاح رفتار حاکمان و کارگزاران و پیشرفت و توسعه کشور و رفاه و آسایش مردم اقدام به رفتارهایی میکنند که این رفتارها و اعمال از دیدگاه مسئولان و سیاستگذاران اجرایی و قانونگذاری ممکن است جرم تلقی شود.
عطار خاطر نشان کرد: قانونگذار اصول قانون اساسی ما، باید برای پیش بینی این موضوع و ایجاد حد فاصل بین جرایم عمومی که به نیت پلید انجام میپذیرد با جرایم سیاسی ( که به نیت شرافتمندانه و اصلاح جامعه) ارتکاب مییابد معیاری تعیین کند؛ اختیار جرم انگاری اینگونه جرایم را از مقام قضایی( اعم از دادستان و قاضی دادگاه ) سلب و تشخیص نوع نیت و انگیزه مجرم را در پلید بودن یا شرافتمندانه بودن آن به هیات منصفه واگذار کرده است.
وی تصریح کرد: اعضای هیات منصفه دادگاههای جرایم سیاسی و مطبوعاتی به عکس قاضی و دادستان که صرفا به جهت داشتن تحصیلات حقوقی موظف به انطباق رفتار متهم با عناوین مجرمانه هستند، از بین پیشهها، مشاغل و اصناف مختلف جامعه برگزیده میشوند. به عبارت سادهتر هیات منصفه جرایم سیاسی و مطبوعاتی باید از بین کارگران، فرهنگیان، روحانیون، دانشگاهیان و سایر اقشار عمومی جامعه که آشنا به مشکلات و ایرادات و نواقص اداره جامعه و حکومت هستند انتخاب شوند.
جرم عمومی یا امنیتی با حضور هیاتمنصفه رسیدگی میشود
این وکیل دادگستری بیان کرد: در این شرایط اگر شخصی که متهم به جرایم سیاسی است و از سوی دیگر مقامات اجرایی جرم او را جرم عمومی یا امنیتی میدانند نخست در دادگاه ویژه جرایم سیاسی با حضور هیات منصفه به اتهام این فرد رسیدگی میشود. مسلما قصد و نیت و انگیزه وی در فاسد بودن نیت یا شرافتمندانه بودن آن توسط اعضای هیات منصفه که آگاه به مشکلات جامعه هستند مشخص خواهد شد.
عطار تصریح کرد: افرادی که به کرات از سوی مقامات قضایی و امنیتی رفتارهای آنان به عنوان جرم عمومی( افترا، نشر اکاذیب و سلب امنیت) یا جرم امنیتی ( اخلال در امنیت، فعالیت تبلیغی علیه نظام و... ) تلقی شده در حالی که نیت و انگیزه این افراد نیت خیر خواهانه و به قصد اصلاح جامعه و رفتار کارگزاران بوده است جامعه مطبوعات، رسانهها، خبرنگار و ارباب جراید بودهاند. وی در پایان خاطر نشان کرد: هنگامی که به موضوع جرم سیاسی دقت بیشتری کنیم متوجه میشویم که در شرع مبین اسلام در 1400 سال پیش در قالب تاسیس مترقی فقهی امر به معروف و نهی از منکر و قاعده «النصیحه لائمه المسلمین»بر تک تک آحاد مسلمانان تکلیف شده است که به قصد اصلاح جامعه و رفتار حاکم هر گونه اظهار نظری، انتقاد و پیشنهادی دارند به حاکم و امام حکومت بیان کنند در همین راستا اصل 8 قانون اساسی به این فرضیه الهی تاکید کرده است که از جمع بندی اصول 8 و 168 قانون اساسی به لزوم اجرای این اصول در قالب تشکیل دادگاههای جرایم سیاسی با حضور هیات منصفه منتخب مردم برای تشخیص نیت و انگیزه متهم به مجلس شورای اسلامی تاکید وافر میشود.
منبع : روزنامه قانون
آیین نامه اجرایی شیوه نگهداری اموال توقیف شده قوانین در رابطه با کار کودکان به درستی اجرا نمی شوند
پست های مرتبط
قابل توجه متقاضیان سند مالکیت موضوع قانون تعیین تکلیف وضعیت ثبتی اراضی و ساختمان های فاقد سند رسمی
http www khoshyaran com articles 9688 %D8%B1%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%B3 [...]
بررسی اختلاف دو برادر درباره ارث و میراث؛ سند رسمی به آسانی قابل ابطال نیست
دستهای از اختلافات که در جامعه ما وجود دارد و به دادگاه کشیده میشود اختلافات وراث است یکی از نمونه [...]
حرکت جرم سیاسی به سمت قانون شدن
یکی از موضوعات قانون اساسی، که تاکنون از سوی قانونگذار عادی نسبت به آن اقدامی صورت نگرفته بود، موضو [...]
همه چیز راجع به قانون جرم سیاسی، خلاء های قانونی که رییس قوه قضاییه گفت، چه بود؟
قانون جرم سیاسی که در 20 اردیبهشت امسال به تصویب مجلس رسید قانونی کاربردی اما دارای برخی نواقص است ک [...]
ممنوعیت بازداشت انفرادی و انتخاب وکیل از ویژگی های طرح اصلاح قانون جرم سیاسی است
یک عضو فراکسیون امید در تشریح جزییات طرح اصلاح قانون جرم سیاسی گفت که در این طرح تاکید شده که باید ر [...]
قوانین حاکم بر فضای مجازی نقص های بسیاری دارد
فضای مجازی و سیاستهای سلبی و ایجابی که در برخورد با آن وجود دارد پر از سؤال است و گاه، جوابی برای آ [...]
در حوزه حقوق عامه به صورت جدی فعال خواهیم شد
اختیار اداره را به کارشناسان و وکلا خواهیم داد و کمک کار آنها خواهیم بود [...]
فصل جدیدی برای فعالیت در قوه قضاییه شروع شده است
در حوزه اطاله دادرسی و پروندههای مانده ضعفهای زیادی داریم و در شعب اجرای احکام مدنی و کیفری تعداد [...]