برخورد با جرائم در فضای مجازی
در دهههای اخیر، رشد شتابان فناوری اطلاعات و به دنبال آن توسعه شبکههای سریع ارتباطی، افقهای تازهای در پیشبرد تحقیقات در همه زمینههای علمی، فراهم کرده است.
به طوریکه با توسعه و پیشرفت فناوریهای نوین و به دنبال انفجار اطلاعات، پاسخگویی با شیوههای سنتی دیگر جوابگوی نیازهای جوامع نبوده و لذا نیاز به شیوههای جدیدتر به شدت احساس میشود. در واقع به کارگیری رایانه را میتوان سومین تحول عظیم بعد از پیدایش خط، کتابت و اختراع چاپ دانست.هم چنین در حال حاضر با توسعه کمی و کیفی قابلیتهای فضای مجازی، بخصوص نرم افزارهای موجود در تلفن همراه، دگرگونی عظیمی در امر انتقال و بازیابی اطلاعات به وقوع پیوست. اما سؤال مهم این است که در بهره مندی از این ابزارها چگونه رفتار کنیم که ضمن فرهنگ سازی صحیح و تطبیق با باورهای بومی و ملی، شاهد استفاده بهینه از تکنولوژی روز و وسائل ارتباطی جذاب اینترنتی، باشیم. بویژه اینکه گسترش تبلیغات از طریق شبکههای اجتماعی و ارسال پیامکی بر پیچیدگی روابط امروزی افزوده و ضمن تحریک ذائقه کاربران، تشخیص سره از نا سره را سختتر نموده است. هم چنین به جهت اینکه قانون همواره بعد از وقوع جرم حضور مییابد، و مهار آثار و عواقب زیانهای حاصل از آنرا سخت میکند، به همین جهت با هدف پیشگیری و صیانت از انواع و اقسام شگردهای موجود، توجه به مطالب ذیل را ضروری میدانیم.
* تعریف جرائم سایبری چیست؟
در تعریف محدود، اگر رایانه صرفاً ابزار و وسیله ارتکاب جرم باشد، نمیتوان آنرا جرم در زمره جرایم کامپیوتری قلمداد کرد. اما در تعریف گسترده هر فعل یا ترک فعلی که از طریق یا به کمک سیستمهای کامپیوتری رخ میدهند جرم کامپیوتری قلمداد میشود، که از این دیدگاه به سه دسته تقسیم میشوند: دسته اول از جرائم کامپیوتر و تجهیزات کامپیوتری، موضوع جرایم سنتی مثل سرقت، تخریب تجهیزات و… هستند. در دسته دوم کامپیوتر وسیله و ابزار ارتکاب جرم است و از آن برای جعل مدرک، گواهینامه و… استفاده میشود. در دسته سوم جرایم محض، جرائمی مانند هک یا ویروسی کردن که صرفاً در فضای سایبر(مجازی) اتفاق میافتد.
* صیانت از حقوق افراد در برابر جرائم پیامکی
منظور از جرایم پیامکی، ارسال متن از طریق تلفن همراه است. در قوانین کیفری جاری، جرایم به سه دسته تقسیم میشوند: 1) جرایم علیه اموال و مالکیت که منظور جرایمی است که بر ضد اموال فیزیکی و دارایی شخص ارتکاب مییابد مانند سرقت و کلاهبرداری، 2) جرایمی علیه امنیت مانند قتل که گاه بر جسم و جان انسان تاثیر میگذارد. 3) جرایمی علیه اشخاص مانند توهین و افترا که آبرو و حیثیت معنوی افرد را خدشه دار میکند. در واقع توهین عبارت از رفتار عمدی خلاف قانون است که به موجب عرف باعث وهن شود. رکن مادی این جرم رفتار مادی موهن نسبت به فرد معین است. رکن معنوی آن قصد و علم به اهانتآمیز بودن رفتار است.بنابراین از آنجاییکه بستر ارتکاب جرایم پیامکی از طریق ارسال پیامک اعم از نوشتاری، صوتی و تصویری است، میتوان این جرایم را در زمره جرایم علیه حیثیت معنوی و روانی اشخاص دستهبندی کرد. و همینکه به قصد مزاحمت پیامک ارسال شود ولو اینکه تلفن همراه دیگری در حالت بدون صدا باشد باز هم جرم محقق شده و مقید به این نیست که حتماً موجب آزار و اذیت وی شده باشد. البته از آنجاییکه ادله سنتی مثل شهادت در اثبات این جرم نقش کمرنگتری دارند، بهترین شیوه برای اثبات آن، استعلام از مخابرات است.در خصوص مجازات مرتکبین این دسته از جرائم، بر اساس قانون هرگاه کسی به وسیله تلفن یا دستگاههای مخابراتی دیگر برای اشخاص ایجاد مزاحمت کند، علاوه بر اجرای مقررات خاص شرکت مخابرات، مرتکب به حبس از یک ماه تا شش ماه محکوم خواهد شد.
* نشر اکاذیب و تشویش اذهان عمومی
نشر اکاذیب از جمله جرایمی است که تحقق آن موکول به وقوع نتیجه ضرر یا تشویش نیست. در این دسته از جرائم اعمال معینی به شخص یا اشخاص نسبت داده نمیشود، بلکه اخبار یا مطالب بیاساس بهطور کلی اظهار میشود. اظهار کردن به معنای فاش کردن، آشکار کردن است که در اینجا بیشتر معنای آشکار و فاش کردن مد نظر است و بنابراین ظاهر یا علنی شدن کذب ضروری است. بنابراین هر کس به قصد ضرر زدن به دیگران یا تشویش اذهان عمومی اقدام به بیان اکاذیب کند، مجرم شناخته میشود. عناوین نشر اکاذیب یا اشاعه اکاذیب برگرفته از متن قانون مجازات اسلامی و شامل هر دو مصداق اعمال مجرمانه جرم یعنی اظهار اکاذیب و جرم انتساب اعمال خلاف حقیقت به دیگران است. به موجب قانون مذکور: «هرکس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله نامه یا شکواییه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هر گونه اوراق چاپی یا خطی با امضا یا بدون امضا اکاذیبی اظهار کند یا با همان مقاصد اعمالی را بر خلاف حقیقت راساً یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحاً یا تلویحاً نسبت دهد، اعم از اینکه از طریق مزبور به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شود یا خیر، علاوه بر اعاده حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از دو ماه تا دو سال یا شلاق تا 74 ضربه محکوم شود.» در واقع، در تفسیر آن باید بیان داشت عنصر اصلی از نظر قانونی اظهار کردن شرط وقوع جرم دانسته شده، که باید در رفتار مرتکب ظهور داشته باشد.
* خرید از طریق فروشگاههای اینترنتی
راه اندازی فروشگاههای اینترنتی یکی از راههای جایگزین جهت بهره گیری بهینه از ظرفیتهای تکنوژلوی و استفاده از زمان و حذف بسیاری از هزینههایی است که تا دیروز در روش خرید سنتی وجود داشت. یکی از این شیوهها که در فضای مجازی کاربرد دارد، سیستم فروش مبتنی بر بازاریابی شبکهای لقب دارد و جایگزینی قانونی برای شرکتهای هرمی است. و گرچه مراجع ذیربط برای چنین شرکتهایی مجوز صادر میکنند، لیکن همواره محلی برای کمین کردن مشتاقان خریدهای با قیمت مناسب و یا کیفیت مطلوبتر بوده است. لذا توصیههای لازم این است که هنگام شرکت در حراجهای آنلاین، و نیز حضور در تالارهای گفتگوی مجازی، و یا دریافت ایمیلهای تبلیغاتی از جمله اعلام برنده شدن در قرعه کشیهای کاذب، مورد فریب و نیرنگ سوداگران قرار نگیریم.
* خرید از راه دور
با امکان پرداختهای الکترونیکی از راه دور و ارسال کالا از طریق پیک، فصل جدیدی در معاملات روزمره باز شده، بطوریکه در بسیاری از موارد ضرورتاً از معاملات چهره به چهره خبری نیست.
یکی از موارد خریدهای از راه دور، فروش سیم کارتهای گوشی همراه به صورت تلفنی است که یکی از رایجترین شیوههای کلاهبرداری شده و علیرغم تذکرات پلیسی نسبت به امتناع از خرید چنین سیمکارتهایی، در برخی موارد موجب ورود زیانهای مالی به برخی از افراد میشود.بدینگونه که کلاهبرداران با صاحب سیم کارتهای موجود تماس تلفنی گرفته و مخاطب را ترغیب به خرید سیمکارت مشابه خط دیگر میکنند؛ به این توجیه که چون شماره مشابهی با شماره در دست شما دارد با فلان قیمت به فروش میرسد.
نکته قابل توجه اینکه با هدف جلب اعتماد بیشتر تماسگیرندگان، خود را نماینده فروش اپراتورهای معروف معرفی و نوعاً از طریق تلفنهای ثابت تماس میگیرند، تا در نهایت منجر به خرید شود. اما بعد از انجام معامله از دسترس خارج میشوند و نمیتوان با تلفن آنها تماس حاصل نمود. اغلب این فروشندگان حاضر نیستند در حالیکه خود را نماینده فروش یک اپراتور مطرح میکنند، جای خود را برای مراجعه حضوری به مردم اطلاع دهند و روال کار آنها به این شکل است که سفارش مشتری را پیک میکنند.پس از اخذ سفارش خرید و واریز وجه از راه دور، شمارههای مورد نظر را بر روی سیمکارتهای اعتباری جعل و سیمکارت را از طریق پیک موتوری به نشانی مالباختگان ارسال و در مواردی از طریق پیک موتوری وجه آنرا دریافت مینمایند، و با سپری شدن چند ماه فعالیت در یک محل، اقدام به تغییر محل دفتر داده و دفتر جدیدی را اجاره میکنند.
*تحصیل مال غیر با استفاده متقلبانه از رایانه
در حال حاضر، کلاهبرداری رایانه ای، اینترنتی یا آنلاین اصطلاحات رایجی است که به حکم قانون میتواند از جرائم در حکم کلاهبرداری تلقی شود، و به تحصیل مال غیر با استفاده از روش متقلبانه به وسیله رایانه اطلاق شود.
یکی از روشهای رایج فریبکاران از طرقی مانند فیشینگ است که به موردی گفته میشود که، به وسیله هکر یا حملهکننده با انتساب به شخص یا سازمانی معتبر برای دزدیدن اطلاعات حساس مانند نام کاربری، رمز عبور و رمز کارتهای اعتباری ربوده میشود. در این نوع کلاهبرداری، اصولاً زیان دیده، اموال خود را به کلاهبردار تسلیم نمیکند بلکه در بیشتر موارد از حساب او، سوء استفاده به عمل آمده و بدهکار میشود و یا از حساب مربوط به نحو متقلبانه و برخلاف رضایت و اطلاع ذینفع برداشت میشود.این امر مورد توجه قانون تجارت الکترونیکی تحت عنوان کلاهبرداری رایانهای قرار گرفته و هم چنین به جعل رایانهای نیز اشاره شده تا امکان سوء استفاده از فضای دیجیتال به حداقل برسد.توضیح اینکه، در اجرای قانون تجارت الکترونیکی، مجازات کلاهبرداری رایانهای، حبس از یک سال تا سه سال و پرداخت جزای نقدی معادل مال مأخوذه، و نیز ردّ مال به صاحبان اموال میباشد. ممکن است کلاهبرداری رایانهای همراه با جرائم دیگری مانند جعل یا استفاده از کارتهای مجعول اتفاق بیفتد. بدین ترتیب چنانچه ایجاد یا محو یا تغییر دادهها و کلید علائم و کدهای قابل پردازش در سیستم رایانهای بدون تحصیل وجه، مال یا امتیاز باشد، جرم جعل رایانهای نیز موضوع قانون تجارت الکترونیک میباشد، که در این خصوص قانونگذار مقرر داشته: «هرکس در بستر مبادلات الکترونیکی، از طریق ورود، تغییر، محو و توقف «داده پیام» و مداخله در پردازش «داده پیام» و سیستمهای رایانهای، و یا استفاده از وسایل کاربردی سیستمهای رمزنگاری تولید امضاء مثل کلید اختصاصی، بدون مجوز امضاءکننده و یا تولید امضای فاقد سابقه ثبت در فهرست دفاتر اسناد الکترونیکی و یا عدم انطباق آن وسایل با نام دارنده در فهرست مزبور و اخذ گواهی مجعول و نظایر آن اقدام به جعل «داده پیام»های دارای ارزش مالی و اثباتی نماید تا با ارائه آن به مراجع اداری، قضایی، مالی و غیره به عنوان «داده پیام»های معتبر استفاده نماید جاعل محسوب و به مجازات حبس از یک تا سه سال و پرداخت جزای نقدی محکوم میشود.»
* ظرفیتهای پلیس فتا
با توجه به توسعه روزافزون زیرساختهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور و افزایش کاربران و استفادهکنندگان از اینترنت و سایر فناوریهای اطلاعاتی، ارتباطی و مخابراتی لزوم ایجاد و توسعه ساز و کاری برای برقراری امنیت در فضای مجازی، پلیس فضای تولید و تبادل اطّلاعات کشور (فتا) در سال 1389 تشکیل شد. از جمله مواردی که در صدر وظایف این پلیس قرار دارد:
جلوگیری از جاسوسی و خرابکاریهای اینترنتی
حفاظت از اموال، منافع و اسرار و سرمایههای ملی
حمایت مردم در فضای اینترنتی بویژه در بحثهای فرهنگی و اقتصادی
مبارزه با جرائم اینترنتی از قبیل فیشینگ، کلاهبرداری اینترنتی، سرقت از حساب بانکی، هک، نفوذ بانکی مالی و…
مراحل تنظیم شکایت در دادسرای مبارزه با جرائم رایانهای و اینترنتی
اگر فردی به هر نحوی مورد کلاهبرداری و یا سود جویی اینترنتی قرار گیرد، میتواند از طریق مجتمع قضایی مبارزه با جرائم رایانهای و اینترنتی، شکایت خود را پیگیری نماید. در ابتدای امر بایستی یک شکواییه در سایت قوه ی قضاییه به آدرس http:ررjudcms.irر ثبت شود و باید به قسمت ارائه شکوائیه مراجعه شود. در این صفحه شکواییهای تنظیم و در صفحات بعدی به ترتیب اطلاعات شاکی و متشکی عنه وارد میشود. در پایان کار علاوه بر زدن دگمه ی ارسال یک پرینت از شکواییه تهیه و با در دست داشتن شکواییه به مجتمع فوق مراجعه شود. در پی ورود باید به اتاق «عریضهنویسی» مراجعه و پس از دریافت یک سری اطلاعات برای تهیه ی تمبر اقدام شود.
* نکات ضروری هنگام تنظیم شکایت
ـ چنانچه در پروندههای مربوط به جرائم رایانهای مدارک کافی در پرونده موجود باشد، دیگر نیازی به مراجعات مکرر نیست، اما حداقل یکبار مراجعه به دادسرا ضرورت دارد.
ـ توجه شود که در این موارد حتی ایمیلها و چتهای صورت گرفته در یاهو مسنجر هم اعتبار دارند. به همین دلیل در پرینت گرفتن و ذخیره کردن محتویات چتها کوتاهی نشود. ضمن اینکه مدارک موجود در سایتهای معتبر اعتبار بیشتری دارند. مثلا اگر از طریق پشتیبانی یک سرویس معتبر متوجه کلاهبرداری شویم، حتماً از مکاتبات انجام یافته پرینت گرفته شود.
ـ توجه شود که هنگام رسیدگی به پرونده دادیار یا دادستان در باره جزییترین مسائل موجود در شکواییه تحقیق میکند. بنابراین در متن شکایت نباید ادعایی شود که متعاقباً قابل اثبات نباشد، فلذا هیچگاه نباید در آن به دیگران تهمت و افتراء زده شود.
ـ پروندههای مربوط به کلاهبرداریهای اینترنتی و جرایم رایانهای همیشه دارای شبهههای زیادی هستند. به همین دلیل دادیار و دادستان بطور مدام سوال میکنند تا به اتقان برسند. سعی شود حتی الامکان از کلمات تخصصی استفاده نشود
ـ در خلال اظهارات باید به مدارک موجود در پرونده استناد شود.
ـ در زمان رسیدگی به پرونده سوالاتی پرسیده میشود که این سؤالات ناشی از ابهامات موجود در شکایتنامه است. پس از توضیحات شفاهی باید مراتب کتباً نوشته شود. در این مرحله باید با حوصله و دقت و ذکر تمام جزئیات برخورد شود.
ـ گرچه افراد شاغل در این دادسرا غالبا تا حدودی با زبان انگلیسی آشنایی دارند. اما اگر مدارک همگی به زبان انگلیسی باشد، لازم است قبلاً از تمامی آنها در برگهای جداگانه ترجمه تهیه شود.
ـ برای اثبات موجودیت و حقیقت مدارکی که در پرونده است احتمالا مجبور خواهیم شد که رمز عبور ایمیل و اکانتهای دیگر را به مقام قضایی بدهیم. از انجام آن دریغ نکنیم، زیرا اطلاعات خصوصی محفوظ خواهند ماند.
* راهکارهای فرهنگی و تقویت مبانی اخلاقی
بدون تردید در وضعیتی به تعاملات گوناگون روزمره میپردازیم که در معرض ریسکهای گوناگون قرار داریم و این امر با گسترش تکنولوژیهای ارتباطی، شدت، سرعت و پیچیدگی بیشتری پیدا کرده است. سوای اقدامات عملی برای مقابله با این هجوم، باید تمام ترفندها و حیلههای مهاجمین بوسیله تمهیدات قانونی و جرمانگاری شناخته شوند و ابزار کافی برای مقابله با آنها فراهم گردد. اما از آنجا که در این نوع تهاجم حضور قانون همواره بعد از وقوع جرم به کمک زیان دیده میآید، و از طرف دیگر در این فضای بدون مرز شناخت مجرم از پیچیدگی خاصی برخوردار است، بنابراین در مراودات اقتصادی نیز چنانچه طرف معامله یک شرکت خارجی است، در صورت وقوع جرمی ضمانت اجراهای کمتری جهت برخورد با آن وجود دارد، لذا در این خصوص دقت بیشتری را میطلبد.بعلاوه در خصوص سایتهای حراجی آنلاین بررسی شود که روش باز پرداخت یا باز پس گیری داشته باشد و اساساً دارای پیشنهادات منصفانه باشد. بهترین سایتهای حراجی یا خرید آنلاین، فرآیندهای حل اختلاف و رسیدگی به شکایات دقیقی در زمان وقوع مشکل دارند. هم چنین هنگامیکه پرداخت آنلاین انجام میشود تنها برای اقلامی پرداخت شود که از خدمات پرداخت امن استفاده میکنند.در پایان تأکید میشود از هرگونه توافق با افراد غریبهای که درخواست پیش پرداخت از طریق حواله بانکی، انتقال الکترونیکی، انتقال ارز بینالمللی، کارتهای پولی و یا ارز الکترونیکی میکنند بشدت خودداری شود. هرگز پول یا جزئیات حساب آنلاین یا کارت اعتباری نباید برای بیگانه ایمیل شود.
معاونت فرهنگی قوه قضاییه
منبع : اطلاعات
آزمون وکالت 97 برگزار شد بازار داغ دغل و فریب شاهدان دروغین
پست های مرتبط
در شرط بندی، شخص متضرر حق شکایت ندارد
شفیعی گفت در شرط بندی غالبا شخص متضرر شکایت نمیکند، چون خود او در یک طرف قضیه است و در این فعل مجرم [...]
نظریه مشورتی سازمان قضایی نیروهای مسلح
در حال حاضر برابر دستورات ابلاغی در سازمانهای قضایی نیروهای مسلح فقط برای مأموران دژبان و قضایی و ب [...]
چالش های علوم جنایی در رویارویی با جرایم پیشرفته
اشاره «چالشهای علوم جنایی در رویارویی با جرایم پیشرفته» عنوان مقالهای است که بخش اول آن در شماره ق [...]
کرایه آنلاین قدم آهسته برای شهر هوشمند
یکی از شاخص های شهر هوشمند پرداخت الکترونیکی کرایه تاکسی است، طرحی که اکنون در کلانشهرهایی مثل تهران [...]
رونمایی مدل امنیتی پلیس فتا در کسب و کار اینترنتی
نظارت پلیس فتا بر فضای مجازی بصورت ماتریسی است و نمیتوان گفت که پلیس فتا باید بر تمام موارد نظارت [...]
سه برابر شدن جرائم مالی در فضای مجازی زنگ خطر جدی است
معاون دادستانی کل کشور در امور فضای مجازی گفت افزایش 140 درصدی آمار جرائم رایانهای در سال 97 و افزا [...]
ضبط مکالمه تلفنی جرم نیست
صرف ضبط صدای مکالمه شخصی با سایرین، فاقد وصف مجرمانه است و هیچ گونه رویه قضایی نیز مبتنی بر مجرمانه [...]
هشدار پلیس به دارندگان موبایل آیفون
رییس پلیس فتای تهران از دستگیری متهمی که در اختیار گرفتن اپل آیدی طعمههایش اقدام به اخادی از آنها [...]