برای درک فهم عبارت ضم وکیل بهتر است اول از همه به بررسی معنای لغوی ضم بپردازیم. در معنای لغوی، معنای کلمه ضم، شامل بودن، در بر گرفتن و پیوستن است و در حوزه‌ی وکالت عبارت ضم وکیل زمانی به کار برده می‌شود که موکل در کنار وکیل اول خود، وکیل دومی را نیز با امضای وکالت‌نامه برای رسیدگی به امور خود برمی‌گزیند؛ البته نیاز است در بیشتر موارد وکیل دوم برای انجام امور مختلف نیز با وکیل اول مشورت کند و هماهنگی‌های لازم را انجام دهد. همچنین هنگامی‌که موکل به استفاده از حق ضم وکیل و اختیار کردن وکیل دوم روی می‌آورد، امکان اینکه هرکدام از وکلا پرونده را به طور مستقل پیگیری کنند نیز وجود دارد. در ادامه به بررسی دقیق‌تر مفهوم ضم وکیل و موارد کاربرد آن می‌پردازیم.
آیا امکان عزل کردن وکیل وجود دارد؟
به طورکلی هنگام امضای قرارداد بین وکیل و موکل، وکیل تعهد می‌دهد که رسیدگی به حقوق موکل را بر عهده گیرد و امور مربوطه به مراجع قانونی موکل خود را پیگیری کند. درواقع موکل هر موقع که تصمیم بگیرد می‌تواند حوزه اختیارات وکیل خود را کاهش دهد و یا او را عزل کند؛ اما در حوزه قوانین مدنی مفهومی به نام وکالت بلاعزل نیز وجود دارد که در بخش بعدی به توضیح آن می‌پردازیم.
هنگام استفاده از حق ضم وکیل در چه شرایطی امکان عزل کردن وکیل وجود ندارد؟
برای پاسخ دادن به این سوال، اولین قدم توضیح مفهوم وکالت بلاعزل است؛ درواقع وکالت بلاعزل یکی از مفاهیم مهم در بررسی مسائل مربوط به مفاهیم مربوط ضم وکیل است. هنگامی‌که قرارداد وکالت بلاعزل توسط موکل خوانده و به امضای او می‌رسد تنها در صورتی قابل باطل شدن است که هرکدام از طرفین فوت کنند یا دچار جنون شوند. همچنین توصیه می‌شود که فرد فقط در امور جزیی، چنین اختیاری را به وکیل خود دهد. شایان ذکر است در شرایطی که موکل تصمیم به استفاده از حق وکیل ضم در وکالت بلاعزل می‌گیرد، امکان تصمیم‌گیری می‌تواند با مشورت هر دو وکیل انجام شود یا تمامی اختیارات توسط موکل به وکیل دوم داده شده و اختیارات وکیل اول تا حدی از او سلب شود.
چگونه فسخ قرارداد وکالت بلاعزل امکان‌پذیر است؟
همان‌طور که اشاره شد امکان فسخ وکالت بلاعزل تنها در شرایطی مانند فوت هرکدام از طرفین امکان‌پذیر است که در ادامه هرکدام را دقیق‌تر بررسی خواهیم کرد:
1. بعد از عقد قرارداد، به شرط فوت و جنون موکل و یا وکیل، قرارداد فسخ خواهد شد. نکته دیگری که در مورد این قانون وجود دارد این است که در طول آن وکیل حق استعفا ندارد و موکل نیز نمی‌تواند او را عزل کند.
2. اگر هنگام عقد قرارداد، مدت‌زمان مشخصی برای وکالت تعیین‌شده باشد، پس از گذشت زمان معلوم قرارداد فسخ خواهد شد.
3. در نهایت باید این را در نظر داشته باشید که در صورت انصراف وکیل، وکالت بلاعزل نیز فسخ خواهد شد.
4. لازم به ذکر است که بر اساس نظرات مختلفی که در حوزه قوانین مربوط به سمت موکل مشخص‌شده، در رابطه با شروطی مانند عدم ضم وکیل نیز قوانین مختلفی وجود دارد که منجر به فسخ قرارداد می‌شود؛ اما یک قانون کلی برای این حالت وجود ندارد و وابسته به شرایط مختلف، نتیجه متفاوت خواهد بود.
در چه شرایطی از وکالت بلاعزل بهره برده می‌شود؟
حوزه طلاق
در قوانین ایران حق طلاق با مرد است؛ اما بانوان می‌توانند هنگام عقد نکاح به عنوان شروط ضمن عقد، حق طلاق را از همسر خود درخواست کنند. همچنین باید در نظر داشت که در عقد نکاح حتی در صورت قید، وکالت قابل عزل است؛ اما امکان استفاده از حقوق ضم وکیل وجود دارد. مثلاً فرد می‌تواند در صورت وجود مشکل وکیل دیگری برای خود برگزیند تا به پیگیری امور مربوطه بپردازد و در مراجع قانونی از حق موکل خود دفاع کند.
خرید و فروش اموال
در میان خریدار و فروشنده نیز امکان امضا قرارداد برای وکالت بلاعزل وجود دارد؛ بدین صورت که فروشنده پس از دریافت کل هزینه با دادن وکالت بلاعزل به خریدار این امکان را می‌دهد که قادر به انجام معامله و تنظیم سند باشد.
چگونه می‌توان وکالت بلاعزل را تنظیم کرد؟
در شرایطی که اشخاص تصمیم به تنظیم وکالت بلاعزل بگیرند باید طرفین قرارداد یعنی موکل و وکیل با مدارک شناسایی خود به یکی از مراجع قانونی یعنی دفاتر ثبت‌اسناد مراجعه کرده و درخواست خود را بیان کرده تا کارشناسان به امور آن‌ها رسیدگی کنند؛ البته هنگامی‌که افراد اقدام به خرید و فروش اموال خود می‌کنند برای ثبت و عقد قرارداد در کنار مدارک احراز هویت باید مدارک مالکیت مال مورد خرید و فروش را نیز به دفاتر ثبت ارائه کنند.
چند نمونه از مفاد وکالت بلاعزل
بهتر است قبل از اقدام به تنظیم قرارداد میان موکل و وکیل با مفاد معمول وکالت بلاعزل آشنا باشید؛ البته برای کاهش ریسک مشکلاتی که ممکن است بعداً رخ بدهد، بهتر است تا حد ممکن برای عقد قرارداد مدت معینی تعیین شود که وکالت تا آن موقع اعتبار داشته باشد و بعد از گذشت آن مدت‌زمان فسخ شود. از این رو در ادامه چند مورد از مفاد وکالت‌نامه را ذکر خواهیم کرد:
موکل حق وکالت بلاعزل وکیل را به مدت 20 سال از خود و وکیل سلب می‌کند.
موکل در عقد قرارداد حق خارج بین موکل و وکیل را تا 60 سال از خود سلب می‌کند.
درواقع بهتر است قبل از انجام هر کار حقوقی با فرد متخصص مشورت کنید و یا با مشورت از دیگران آگاهی خود را بالا ببرید تا بتوانید بهترین تصمیم را اتخاذ کرده و امکان رخداد مشکلات را به حداقل برسانید.
مفهوم ضم وکیل در وادی وکالت بلاعزل
همان‌طور که در بخش‌های بررسی مفهوم ضم وکیل و کاربرد وکالت بلاعزل اشاره شد، ضم وکیل به معنای اختیار و توانایی موکل در برگزیدن وکیل دوم است. به طور مثال در شرایطی که در بین زوجین، حقوق ضمن عقد به طوری تنظیم شده است که آقا به خانم حق طلاق داده است، اما پس از مدتی علاقه‌مند به دادن این حق به همسر خود نیست، امکان انتخاب وکیل جدید برای بی‌اثر کردن آن حق اولیه وجود دارد که این شیوه مصداق بهره‌وری از حق ضم وکیل است.
جمع‌بندی
امروزه به علت اطلاعات زیادی که وجود دارد، تشخیص درست و غلط بودن اطلاعات می‌تواند سردرگم کننده باشد و منجر به این شود که افراد نتوانند به خوبی برای زندگی خود تصمیم بگیرند. به طور مثال در مراجع حقوقی و قانونی ممکن است به علت آگاهی نداشتن، افراد تصمیم بگیرند حقی را به شخصی بدهند که بعد از مدتی خسارات غیرقابل‌جبرانی به زندگی آن‌ها وارد شود؛ بنابراین بهتر است نسبت به اطلاع از امور مختلف مانند حقوق خود از مراجع معتبر کمک گرفته و آگاهی خود را افزایش دهیم تا دچار مشکل نشویم و یا در صورت وجود مشکل بهترین تصمیم ممکن را اتخاذ کنیم.