یمین
یمین در لغت به معنای سوگند است[1] و در اصطلاح فقهی قسم خوردن به ذات خدا یا اسماء خاص خداوند است مثل والله بالله.[2]
ذات خدا یعنی بدون اینکه قسم به اسمی از اسماء خدا باشد عباراتی می‌آورد که دلالت بر ذات خدا می‌کند مثل والذی نفسی بیده: قسم به آن کسی که جانم در دست اوست.
ارتباط بین معنای لغوی و اصطلاحی
یمین در اصطلاح به همان معنی بکار رفته است که در لغت بکار رفته است اگر چه معنای لغوی اعمّ است زیرا شامل هر سوگندی می‌شود در حالی که در معنای اصطلاحی هر سوگند خوردنی صحیح نیست مثلا کسی قسم بخورد کار حرامی را انجام دهد قسمش واقع نمی‌شود و مخالفت با آن کفاره ندارد. بنابراین بین این دو معنا عموم و خصوص مطلق است.
جایگاه بحث یمین
در جمیع ابواب منازعات و در کتاب قضاء و شهادات و هم چنین در کتاب أیمان در مورد کسی که چیزی را بواسطه قسم خوردن بر خود واجب یا حرام می‌کند از آن بحث می‌شود.
شرایط قسم خورنده
قسم خورنده شرایطی دارد که بدون آنها قسم منعقد نمی‌شود که عبارتند از: بلوغ، عقل، اختیار، قصد و عدم منع حاکم شرع از تصرف قسم خورنده در اموالش بخاطر سفه – ورشکستگی. بنابراین قسم بچّه، دیوانه، مجنون ادواری در حال جنونش، قسم آدم مجبور و بی هوش و شخص غضبناک که غضبش شدید باشد و قصد را از او سلب کند منعقد نمی‌شود و هم چنین قسم آدمی که ممنوع التصرف از مالش است منعقد نمی‌شود و قسم فرزند با جلوگیری پدر و قسم زوجه با منع زوج منعقد نمی‌شود، مگر اینکه کاری که قسم بر آن خورده شده انجام واجب یا ترک حرام باشد که در این صورت بدون اذن منعقد می‌شود.[3]
اقسام یمین
1- یمین تاکیدی: که جهت تأکید و تحقیق خبر به وقوع چیزی یا عدم وقوع آن در گذشته، حال و آینده است؛ مثلا بگوید والله من بدهکار نبودم (گذشته) یا بدهکار نیستم (حال) یا زید از سفر نخواهد آمد (آینده).
2- یمین مناشده: یمینی که همراه با سوال است و منظور از آن تحریک مسئول (سوال شونده) بر آوردن مقصود سائل است. برای تأکید سوال می‌آورد: مثلا می‌گوید ترا به خدا قسم می‌دهم جواب مرا بده.
3- یمین عقد: یمینی که تعهّد و التزام است به اینکه انسان عملی انجام بدهد یا ترک کند.
احکام سه قسم
قسم اول منعقد نمی‌شود و اگر دروغ باشد از گناهان کبیره است و کاربرد این قسم در دادگاه است. قسم دوم هم منعقد نمی‌شود. کفاره و گناه نه بر قسم خورنده و نه بر مسئول (در صورتی که مخالفت کند و مقصود سائل را نیارد) نیست. قسم سوم است که منعقد می‌شود و وفاء به آن واجب و مخالفت با آن کفاره دارد.[4]
شرایط انعقاد قسم
قسمی که در محکمه بکار می‌رود و به دعاوی خاتمه می‌دهد، مدعی قسم می‌خورد و دعوا ثابت می‌شود مثلا مدعی در مورد لوث (چیزی که موجب ظن به صدق ادعای مدعی می‌شود مثلا قاتل با چاقو در کنار مقتول بوده یا صورتش خون آلود بوده) با پنجاه نفر قسم می‌خورد که مثلا زید قاتل پسرش است با قسم مدّعی دعوا ثابت می‌شود. یا منکر قسم می‌خورد مثلا بگوید من به زید بدهکار نیستم دعوی خاتمه می یابد یا قسمی که شخص بوسیله آن چیزی را بر خود واجب می‌کند یا کار حرامی را ترک می‌کند. قسم بغیر لفظ جلاله الله یا اسماء خاصه خداوند (اسمائی که فقط مختص خداست دیگران در آن شریک نیستند) منعقد نمی‌شود. باید قسم خورنده بگوید والله من به زید بدهکار نیستم. یا والله اگر کار حرامی انجام دادم ده روز روزه بگیرم.[5] بنابراین اگر کسی قسم بخورد د اسم خدا را نیاورد مثلا بگوید قسم به قرآن من فلان کار را انجام ندادم یا قسم به پیامبر(ص) یا ائمه اطهار بیاورد بگوید بحق حضرت علی (ع)، قسمش منعقد نمی‌شود یعنی اگر مخالفت کرد کفاره ندارد و اگر در دعاوی باشد به آن ترتیب اثر نمی‌دهند.[6]
حکم تکلیفی یمین
اگر قسم منعقد شد وفاء به آن واجب و در صورت مخالفت عمدی کفاره دارد ولی اگر از روی جهل یا اضطرار یا اجبار با قسمش مخالفت کند کفاره واجب نمی‌شود.[7]
موارد یمین
در دعاوی مالیه و غیر مالیه مثل نکاح به کار می‌رود ولی در حدود (مثل حد زنا – لواط) قسم جایگاهی ندارد. مثلا اگر زید قسم بخورد که عمرو به من نسبت زنا داد و عمرو هم انکار کرد بر عمر قسم متوجه نمی‌شود و با قسم زید برای عمرو حد ثابت نمی‌شود.[8]
[1] . لویس معلوف، المنجد، ج 2، ص 2247، مترجم: محمد بندریگی، ناشر: ایران، چاپ سوم 1380
[2] . شهید ثانی، الروضه البهیه، ج 1، ص 234، مصحح: مرکز نشر مکتب اعلام اسلامی، ناشر: مکتب اعلام اسلامی چاپ دوم 1365
[3] . تحریر الوسیله، ج 2، ص 100، حضرت امام خمینی (ره)، نشر: موسسه نشر اسلامی (جامعه مدرسین) چاپ نهم 1424
[4] . تحریر الوسیله، ج 2، ص 98
[5] . الروضه البهیه، ج 3، ص 94
[6] . تحریر الوسیله، ج 2، ص 385 و هم چنین ص 100 همان آدرس شماره 4.
[7] . تحریر الوسیله، ج 2، ص 101 همان آدرس شماره 4.
[8] . تحریر الوسیله، ج 1-2 ص 841 و 842
منبع : حق گستر
مراحل تقاضای سوگند در محاکم قضایی برخورد قانون با رفتار خلاف شئون قضایی
پست های مرتبط
قانون که حافظ منافع کودکان نیست
فلسفه و هدف از تدوین همه قوانین در رابطه با کودکان در دنیا این بود که حقوق کودک براساس چارچوب‌هایی ک [...]
برخی از مفاد لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان بنیاد خانواده را تهدید می کند
یک وکیل دادگستری گفت ازدواج سرپرست با فرزند‌خوانده اساساً فلسفه کیان خانواده را به خطر انداخته و با [...]
تغییرات نام و نام خانوادگی به ادارات ثبت احوال تفویض شد
مدیرکل اسناد هویتی سازمان ثبت احوال کشور گفت براساس بررسی های بعمل آمده و احساس ضرورت، اختیارات تغیی [...]
تبیین مفهوم عدالت شاهد در شهادت شرعی
طرح هر دعوایی- اعم از دعوای مدنی یا دعوای کیفری- در مَحاکم دادگستری، مستلزم اثبات آن است به همین جهت [...]
نظریه مشورتی
در اجرای ماده 149 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب سال 1392 تشریفات فروش چگونه است؟ آیا از طریق مزایده ف [...]
جرم دایر کردن مراکز فساد
تاسیس و دایر کردن مراکز فساد و فحشا جرم است دایر کردن در این جرم، معنایی اعم از تاسیس و اداره دارد م [...]
تشکیل 17 پرونده ویژه با موضوع جرایم سایبری
طی چند ماه گذشته 17 پرونده ویژه با موضوع جرایم سایبری در کارگروه رصد فضای مجازی دادسرای عمومی و انقل [...]
بیست و یکمین جشن حمایت زندانیان مرکز برگزار می شود
بیست و یکمین «جشن حمایت» انجمن حمایت زندانیان مرکز عصر روز سه شنبه 31 اردیبهشت ماه مصادف با 15 ماه م [...]
