بررسی لزوم علنی بودن محاکمه مطبوعاتی

11,314 مشاهده
زمان مطالعه : 1:37
مقالات
آیین دادرسی کیفری

طبق قانون آئین دادرسی کیفری، علنی بودن دادرسی در تبصره 1 ماده 188 چنین تعریف شده است که منظور از علنی بودن محاکمه ، عدم ایجاد مانع جهت حضور افراد در جلسات رسیدگی است .

خبرنگاران رسانه ها میتوانند با حضور در دادگاه از جریان رسیدگی گزارش مکتوب تهیه کرده و بدون ذکر نام یا مشخصاتی که معرف هویت فردی یا موقعیت اداری و اجتماعی شاکی و متشکی عنه باشد منتشر نماید .

«یکی از تضمینات مهم امنیت قضایی ، علنی بودن دادرسی های مطبوعاتی است . منظور از علنی بودن دادرسی این است که افراد جامعه بتوانند آزادانه در جلسات دادگاه حاضر شوند و چگونگی جریان آن را از نزدیک ببینند و به اجرای دقیق قوانین ، بی نظر بودن دادرسان و وجود عدالت واقعی قضایی اطمینان خاطر پیدا کنند . مطبوعات نیز بتوانند جریان دادرسی را انتشار دهند تا کارکرد دادگستری مورد سنجش و ارزیابی افکار عمومی قرار گیرد .»( محمود آخوندی ، آئین دادرسی کیفری، جلد چهارم)

اصل علنی بودن دادرسی مانند سایر اصول مهم دادرسی های کیفری علاوه بر قانون اساسی در قوانین عادی نیز پیش بینی شده است ، طبق اصل 165 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، محاکمات علنی انجام می شود و حضور افراد بلا مانع است، مگر آن که به تشخیص دادگاه علنی بودن آن منافی عفت عمومی و نظم عمومی باشد . به هر حال علنی برگزار شدن محاکمات مطبوعاتی ، یکی از امتیازاتی است که مجرمان مطبوعاتی از آن برخوردار هستند زیرا این در حالی است که در محاکمات عادی شرط علنی برگزار شدن محاکمات این است که موضوع دعوی، منافی عفت و بر خلاف اخلاق حسنه نباشد و هم چنین مخل امنیت یا احساسات مذهبی نبوده و در امور خانوادگی نیز در خواستی از طرفین مبنی بر غیر علنی بودن نباشد.

در یک محاکمه علنی کلیه اشخاصی که قصد شرکت در محاکمه را داشته باشند میتوانند در جلسه دادرسی حضور یافته و محاکمه را مشاهده کند . فقهای اسلام نیز معتقدند که « قاضی باید در موضع نمایان یعنی جایی که بدون در و دیوار باشد ، مثل مکانی وسیع بنشیند تا اینکه دسترسی به او آسان باشد .»( محقق حلی ، شرایع الاسلام ، جلد چهارم) در بعضی روایات آمده است که هر کس عهده دار امور مردم شد و حاجب و مانعی برای بر قراری ارتباط میان خود و مردم به وجود آورد ، خداوند برای او حاجب و مانع به وجود می آورد . گروهی از فقها از این روایت استنباط نموده اند که مکروه است قاضی برای محکمه خودش دربان و مانعی قرار دهد .
گروهی دیگر حتی «قرار دادن مانع برای مردم را حرام تلقی کرده اند ، به این دلیل که وجود دربان و حاجب سبب می شود تا مراجعه کنندگان به آسانی نتوانند به حاکم دسترسی پیدا کنند و حقشان پایمال میشود و عدالت قاضی نیز از بین میرود . از روایت فوق میتوان علنی بودن جلسه دادرسی و امکان حضور همگان در آن را استنباط کرد .» (نجفی ، محمد حسن ، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام)

از جمله دلایل فقهی دیگر که علنی بودن دادرسی را مستحب اعلام داشته است این است که :« مستحب است قاضی در فضایی باز بنشیند تا دسترسی به او آسان باشد،یا در جلسه دادرسی دانشمندان را شرکت دهد یا در جلسه دادرسی افراد عادل باشند که همه اینها نشان دهنده تاکید بر علنی بودن دادرسی است.»( شهید اول ، الدروس شرعیه فی فقه الامامیه)

علت دیگر برای علنی بودن جلسات دادرسی مخصوصاً جلسات دادرسی مربوط به مطبوعات آن است که همه کسانی که نسبت به موضوع محاکمه توجهی دارند در دادگاه حضور یافته و از نحوه دادرسی و از حسن جریان آن و بی طرفی قضات آگاهی یابند و در محاکماتی که جنبه عمومی دارد خبرنگاران نیز باید باشند تا با حضور دردادگاه و انتشار مشهودات خویش در مطبوعات ، افکار عمومی را در جریان دادرسی قرار دهد .

منبع : حق گستر