این بنا در زمان رضا شاه، توسط گابریل گورکیان برای وزارت عدلیه (دادگستری) طراحی و ساخته شد. معماری آن مدرن و به سبک نئوکلاسیک اروپایی و با استفاده از ویژگی‌های معماری ایران باستان است. سپس با حضور گابریل گورکیان و با اجرای شرکت خارجی اشکودا، در سال 1325، افتتاح شد. گورکیان که در کنار برخی از مهم‌ترین شخصیت‌های جهانی معماری مدرن مطرح است، در ساختمان دادگستری و در کلیت بنا از جناح‌های ساختمانی مدرن و متقارن و نئوکلاسیک که چند حیاط دارد، استفاده کرده است. در تقسیم‌بندی بنا به سه بخش و جناح مرکزی تأکید زیادی شده است. بر نمای ساختمان نقوشی برجسته به سبک نو هخامنشی دیده می‌شود که به دلیل کشفیات تازه باستان‌شناسی در تخت جمشید و شوش و هم‌چنین علاقه‌مندی او به تاریخ این سرزمین بوده است.
در دوره اول پهلوی بسیاری از ساختمان‌های دولتی به دلیل تأثیر بینش معماران ایرانی‌تبار مثل گورکیان به این شیوه ساخته شد. در این بنا، استفاده از اصول سبک نئوکلاسیک اروپا و استفاده از احجام متقارن و شدت یافته، به کارگیری پنجره‌ها در ابعاد بسیار بزرگ‌تر از حد معمول، و استفاده از ستون‌ها به تعداد زیادتر از حد مورد نیاز و به صورت ریتمیک، قدرت و عظمتی به وجود آورده است که بیانگر آرمان‌ها و ارزش‌های ایدئولوژیک نهفته در حکومت وقت بوده است. اگر چه در کاخ دادگستری از نقوش و بن‌مایه‌های ایرانی نیز استفاده شده، این ساختمان در اصول و ویژگی‌های اصلی طراحی مشابه نمونه‌های اروپایی است.
در نگاه نخست، عظمت و ارتفاع ساختمان با ستون‌ها و نقش برجسته‌ها و پنجره‌های بلند و متعدد کاملاً منطبق است. در نمای اصلی چهار ستون بزرگ اصلی و در دو جناح چهار ستون باریک وجود دارد. در سردر اصلی بنا، آرم شیر و خورشید بوده که در سال 1357 ، این آرم برداشته شده و آرم جمهوری اسلامی ایران نصب گردیده که این عمل نیز به خوبی انجام شده است. در دو طرف ساختمان ورودی، دو صفحه حجاری شده وجود دارد که تصویری است از قضات در حالت‌های نشسته و ایستاده که بعضی قلم و بعضی دیگر کتابی بزرگ در دست دارند و همگی نگاهی خاص به نقطه‌ای دارند که نشان دهنده افق‌های دور است. نقش برجسته‌ها با ردای بلند مانند لباس یونانیان و دست‌مال گردن و کلاه مخصوص، که همگی لباس قضاوت است، بر روی سنگ‌های سفید سپری با ارتفاع 90*180 سانتی‌متر درسال 1321 ه.ش، توسط ابوالحسن خان صدیقی حجاری شده است. در بالای نقش برجسته قضات که در هر دو طرف ورودی اصلی نصب شده است، سه لت مربعی بزرگ به کوچک از پایین به بالا بوده که دارای نقوشی است که در حال حاضر برداشته شده است. دو عدد دیگر در فضاهای دیگر کاخ استفاده شده است. نقش برجسته های نمای خارجی کاخ اثر استاد تک متاژ است.
در زیر طاقی ورودی در بالای سردر، شمایل اهورامزدا، که نماد گفتار و پندار و کردار نیک است، نصب شده و در اطراف آن نیز شیری در حال بلعیدن ماری است که در زیر پایش کتابی بزرگ باز شده و اطرافش گل‌های نیلوفری و شش پر تزیین شده است.
کف سالن اصلی و دیوارها از سنگ مرمر سیاه است. شش ستون در روبه‌رو و چهار ستون دیگر در ضلع شرقی و غربی ساختمان قرار دارد که تا انتهای بالایی ساختمان رفته است. این بنای سه طبقه و دو هم‌کف به صورت دوبلکس طراحی شده است.
در طبقه هم‌کف، راهروهای پهن و باریک وجود دارد که به جهت های مختلف ساختمان ارتباط پیدا می‌کند و دارای اتاق‌های بسیاری است. سالن اصلی دادگاه بسته است و فقط برای فیلم‌برداری در چند فیلم سینمایی از آن استفاده شده است. مجسمه زنی به ارتفاع 220 سانتی‌متر از سنگ مرمر سفید درسال 1323 ، توسط ابوالحسن خان صدیقی ساخته شده است که به مجسمه فرشته عدالت معروف است. مجسمه زن که در دستانش ترازویی فلزی به رنگ طلا است، در واقع نماد عدالت است. مجسمه دارای ردای بلندی است که یکی از شانه‌های آن برهنه و نمادی از عدالت و بی‌عدالتی است.
نکته قابل ذکر این که تا قبل از دوره رضا شاه، هیچ نامی از معماران ثبت نمی‌شده است، اما از این دوره به بعد، نام معماران و طراحان و ویژگی‌های ساختمانی به ثبت رسیده است.
این مجموعه ساختمان و ساختمان‌های اطرافش که محل رسیدگی‌های قضائی و حقوقی مردم است، به مجموعه کاخ دادگستری معروف است.
نام خیابان داور از شخصی بنام علی اکبر داور، وزیر فواید عامه و دارایی و عدلیه در سال های 315- 1300، گرفته شده است.
گابریل گورکیان در سال های 1349- 1279 ، از معماران ارمنی ایرانی تبار است که پس از تحصیل در آکادمی هنرهای زیبای وین به ایران بازگشت. او از شاگردان اسکار اشترناد و جوزف هوفمان بود که بعدها به سمت معمار ارشد روبر ماله استیونز انتخاب شد. بینش و نظریات گورکیان تأثیر بسزایی در معماری بناهای ایران داشت و به دلیل آشنایی با ویژگی‌های معماری باستانی ایران، در طراحی‌های خود از شاخصه‌های معماری هخامنشی زیاد استفاده کرده است. او در نمای کاخ وزارت دادگستری نیز در سمت شمال شرق از حجاری‌های نمونه‌های هخامنشی و ساسانی بهره فراوان برده است.
استاد تک متاژ مجسمه سازی را از 11 سالگی و نزد شوهرخاله خود فرا گرفت. او نقش برجسته‌ها را در 17 سالگی انجام داد. تک متاژ متولد 1300 ه.ش، در مشهد است.
به نقل از : کتاب اول.
پست های مرتبط
حکم به بطلان دعوای طلاق زوج با استناد به قاعده لاضرر
محسن پارسا دادرس شعبه اول دادگاه عمومی حقوقی بخش رودهن با صدور دادنامه‌ای با استناد به اعلامیه جهانی [...]
کوچ دنباله دار قضات از قضاوت به وکالت
کانون وکلای دادگستری مرکز فهرست جدید متقاضیان صدور پروانه وکالت را بر اساس بندهای مختلف ماده هشتم لا [...]