جعل چیست و جاعل چه کسی است؟

32,965 مشاهده
زمان مطالعه : 4:45
حقوق جزا
مقالات

قوانین کیفری و ازجمله قانون مجازات اسلامی، ارتکاب اعمالی که محتویات و مندرجات اسناد و نوشته‌ها یا امضای آنها را مخدوش نماید، جرم دانسته و عنوان «جعل» به آن اعطا و برای آن مجازات تعیین کرده است. برای آشنایی با تعریف این جرم، روش مختلف وقوع آن، مجازات و نحوه تشخیص سند جعلی، توجه به نکات ذیل ضروری است.

1 - جرم جعل؛ جعل یک سند یا نوشته یعنی تغییر متقلبانه یک سند یا نوشته به ضرر دیگری. بنابراین، هر تغییری جعل نیست. بلکه تغییر باید با حیله و نیرنگ بوده و باعث ورود ضرر به دیگری شود.
2 - جاعل؛ بنا بر تعریفی که از جعل گفته شده، جاعل کسی است که با تقلب و حقه، سند یا نوشته‌ای را تغییر می‌دهد تا با این تغییر، ضرری به دیگری وارد کند.
3 - روش‌های وقوع جرم جعل؛ با پیشرفت تکنولوژی، طرق ارتکاب جرایم از جمله جرم جعل نیز متحول شده است. امروزه ساختن سندی مثل شناسنامه یا گذرنامه، تنها راه ارتکاب جرم جعل نیست، بلکه روش‌های متفاوتی وجود دارد که می‌توان یک نوشته یا سند را جعل نمود. تعدادی از این روش‌ها به شرح زیر هستند؛

ساختن مهر یا امضا اشخاص؛ چک، قولنامه، اجاره نامه و اسنادی نظیر آن باید توسط اشخاصی که این اسناد متعلق به آنها است، امضا یا مهر شود. در این روش، جاعل امضا و مهر این اشخاص را جعل نموده، سپس از سند جعلی به ضرر صاحب این اسناد استفاده می‌نماید.
خراشیدن یا تراشیدن؛ در این روش، جاعل با استفاده از ابزاری همچون تیغ یا چاقو، اعداد یا کلمات نوشته را تغییر می‌دهد. برای مثال، مبلغ یک چک را از 3000 به 2000 تبدیل می‌کند.

الحاق؛ در این روش، لزوما جمله یا عبارتی به یک متن اضافه نمی‌شود، بلکه صرف درج یک عدد نیز برای وقوع این جرم کافی است.برای مثال، اگر عدد 3000 به 30000 تبدیل شود، جرم جعل تحقق یافته است.
الصاق؛ در این روش، امضا یا مهر شخصی از یک نوشته بریده شده و به نوشته دیگر الصاق یا چسبانده می‌شود.

4 - سند یا نوشته؛ اسناد رسمی، همچون شناسنامه یا گواهی‌نامه، اسنادی عادی، دانشنامه‌های تحصیلی، احکام دادگاه‌ها، مهر یا علامت شرکت‌های دولتی یا غیر دولتی، اسکناس و چک‌های صادره‌
توسط بانک‌ها یا هر نوشته‌ای که با تغییر آن بتوان به دیگری ضرری وارد نمود، قابلیت جعل دارد و می‌تواند مورد سوءاستفاده قرار گیرد.

5 - نحوه تشخیص سند مجعول: بنا بر تعریف جرم جعل، تغییر در یک سند باید برای ضرر زدن به دیگری باشد. با مراجعه شخص ضرر دیده به دادگاه و طرح شکایت جعل، دادگاه، از کارشناسان رسمی دادگستری استفاده می‌‌نماید. کارشناسان با بررسی دقیق سند، مندرجات یا امضا یا مهر آن، جعلی یا قانونی بودن آن را تشخیص می‌دهند.

6 ‌- مجازات جرم جعل؛ طبق قانون مجازات اسلامی، برای جاعل، مجازات حبس مقرر شده است. برای مثال، مجازات جعل احکام دادگاه‌ها، مهر یا علامت شرکت‌ها یا ادارت دولتیش، اسکناس یا چک بانکی 1 تا 10 سال حبس، جعل مدارک تحصیلی 1 تا 3 سال حبس، جعل مهر یا علامت شرکت‌های غیردولتی 3 ماه تا 2 سال حبس است.
و در صورتی که کارمندان یا مسوولان دولتی یا قضایی مرتکب جرم جعل شوند، مجازاتشان بیشتر از افراد عادی خواهد بود.

الهه فلاحی- کارشناس ارشد حقوق