چگونه می‌توان نام خانوادگی را تغییر داد؟ کدام نامها ممنوعه هستند؟ چگونه می‌توان برای اطفال در موارد خاص از جمله فرزندان نامشروع نام خانودگی انتخاب کرد؟ و غیره؛ اینها از جمله سوالاتی هستند که همواره کنجکاوی‌ها را بر می‌انگیزند.
به گزارش ایسنا، البته که هرنامی برای خودش داستانی دارد. گاه از شغلی روایت می‌کند. گاه از موقعیت اجتماعی، گاه از اعتقادات مذهبی یا ملی، و گاه از عشق پدر و مادر به گل یا گیاه یا حیوان و کوه و درخت. از همین رو کمتر نامی مبین شخصیت خود آدمی است، بلکه بیشتر مبین منش و مشی پدر و مادر و خواست‌ها و گرایش‌های آنان است. اما طبق قانون ثبت احوال، هر نام متشکل از نام و نام خانوادگی و دارای پاره‌ای آثار حقوقی است.
سایر عناوین شخصی همچون اسم نویسندگی و تخلص، کنیه و نام تجاری، تابع مقررات مربوط به نام نیست. القاب قدیم نیز همچون فخرالدوله، امین‌الملک و امثال اینها که سابقا در ایران معمول بوده، به موجب قانون الغای القاب مصوب 1304 لغو شده است و امروز هیچگونه ارزش قانونی ندارند.
به گزارش ایسنا، به کار بردن نام هم حق و هم تکلیف است. از آنجا که بکار بردن نام خانوادگی حق شخص است، نمی‌توان شخص را برای استفاده از نام قانونی خود منع کرد. از سویی به کار بردن نام خانوادگی یک تکلیف است و انسان مکلف است با نام خانوادگی که برای او تعیین شده و به ثبت رسیده است، خود را به مراجع قانونی معرفی کند و اسناد قراردادها را با نام خانوادگی خود امضا کند، اما انتخاب نام و تغییر آن و یا کاربردش توسط افراد دیگر گاها سوالاتی را برای مردم ایجاد می‌کند که در ادامه به برخی از آنها پرداخته و پاسخ داده شده است.
انتخاب نام خانوادگی دیگران، اقامه دعوا به دنبال دارد
نام خانوادگی یک حق برای شخص ایجاد می‌کند که مورد حمایت قانون است. هر کس که نام خانوادگی او را شخص دیگری بدون حق، انتخاب و اتخاذ کند، می‌تواند در دادگاه اقامه دعوی کرده و تغییر نام خانوادگی آن شخص را بخواهد.
ممنوعیت انتخاب القاب قدیمی همچون «اعتماد السلطنه» که مظهر فرهنگ اشرافی و طبقاتی هستند
چون حق شخص بر نام خود یک حق غیر مالی و از حقوق مربوط به شخصیت است، قابل نقل و انتقال نیست. البته حق تقدم نام خانوادگی پس از فوت دارنده آن به وراث قانونی او انتقال می‌یابد و هر یک از وراث می‌توانند علیه شخصی که نام خانوادگی او را بدون مجوز قانونی انتخاب کرده، اقامه دعوی کنند و تغییر نام خانوادگی او را از دادگاه بخواهد. اما اگر وراث بخواهند به شخصی اجازه دهند که نام خانوادگی آنها را انتخاب کند، باید همگی اجازه دهند.
با وجود اینکه اصولا افراد در گزینش نام کوچک آزاد هستند، این آزادی نامحدود است و شایسته است قانونگذار انتخاب نامهای کوچک نامناسب را منع کند. از اینرو قانونگذار انتخاب القاب قدیم همچون اعتماد السلطنه و .. را که مظهر فرهنگ اشرافی و طبقاتی پیشین بوده، منع کرده است.
ممنوعیت استفاده از نام های مستهجن و زننده
به علاوه به موجب تبصره 1 ماده 20 قانون ثبت احوال سال 1363 «انتخاب نامهایی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می‌شود و همچنین انتخاب عناوین اعم از لشکری یا کشوری یا ... و القاب و نامهای زننده و مستهجن و نامناسب با جنس و یا اسامی مرکبی که عرفا یک نام محسوب نمی‌شوند، ممنوع است. با این حال تبصره 3 همان ماده انتخاب نام کوچک برای اقلیت‌های دینی شناخته شده در قانون اساسی را محدود به رعایت معیارهای پذیرفته شده در فرهنگ دینی آنان کرده است.
کدام نام ها قابل تغییرهستند؟
گاه هم نامگذاری‌ها می‌تواند از بسیاری جهات نشان دهنده حال و هوای جامعه و تمایل‌ها و گرایش‌ها پیدا و پنهان آن باشد و اما در این میان به دلایل مختلف برخی نامها ممنوعه می‌شوند.
به موجب ماده 20 قانون ثبت احوال و تبصره‌های آن انتخاب نامهای زیر ممنوع و دارندگان آنها می‌توانند با رعایت مقررات مربوطه نسبت به تغییر آن اقدام کنند.
نامهایی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می‌شود همچون «عبدالات، عبدالعزی»، اسامی مرکبی که عرفا یک نام محسوب نمی‌شوند (اسامی مرکب ناموزون) همچون «سعید بهزاد، شهره فاطمه، حسین معروف به کامبیز و ...»، عناوین اعم از عناوین لشکری و یا کشوری و یا ترکیبی از اسم و عنوان همچون «سروان، سرتیپ، دکتر، شهردار و یا سروان محمد و شهردار علی» از این جمله هستند.
القاب اعم از ساده و مرکب همچون ملک الدوله، خان، یا شوکت الملک،حاجیه سلطان و سلطانعلی». اسامی زننده و مستهجن مستحق تغییر هستند.
نامهایی که معرف صفات مذموم و مغایر با ارزشهای والای انسانی است همچون «گرگ، قوچی و ...»، نامهایی که با عرف و فرهنگ غالب و مقدسات مذهبی مردم مغایر است، همچون «لات،خونریز، چنگیز و ...» ، نامهایی که موجبات اشاعه و ترویج فرهنگ بیگانه شود همچون:«وانوشکا، ژاکاردو، شاهدوست و ..»، نامهایی که موجب تحقیر اشخاص بوده و یا معنای لغوی آن در جامعه قابل پذیرش نیست همچون «صد تومانی، گت آقا، کنیز، گدا و ...»، اسامی نامتناسب با جنس همچون «ماشاالله برای اناث و یا انتخاب نام اشرف و یا اکرم برای افراد ذکور» نیز ازجمله نام های نامناسب قابل تغییر هستند.
حذف کلمات زائد و غیر ضروری در نام اشخاص همچون «قلی، غلام، گرگ، ذولف و قوچ»، تصحیح اشتباهات املایی در نام اشخاص که به دلیل عدم آشنایی مامور با لهجه‌ها و الفاظ و معانی محلی و یا ناشی از تلفظ اظهار کننده پیش آمده همچون «زهراب به سهراب و یا منیجه به منیژه و یا ...» از جمله دیگر مواردی هستند که مشمول تغییر نام خانوادگی می‌شوند.
چگونگی تغییر نام خانوادگی
به گزارش ایسنا، هر کس می‌تواند پس از رسیدن به سن قانونی 18 سال با رعایت مفاد این دستورالعمل، نام خانوادگی خود را از طریق انتخاب واژه‌ای بلامعارض (که فرد دیگری دارای حق تقدم آن واژه نباشد) یا با اجازه از دارنده حق تقدم برای یکبار تغییر دهد.
در صورتی که نام خانوادگی پدر تغییر یابد، تغییر نام خانوادگی فرزندان کمتر از هجده سال با درخواست کتبی پدر امکانپذیر خواهد بود. فرزندان بالای هجده سال می‌توانند با اخذ اجازه نامه از پدر، از نام خانوادگی جدید وی استفاده کنند.
استفاده از نام خانوادگی زوج برای زوجه در زمان زوجیت با ارائه اجازه نامه از زوج بدون رعایت حق تقدم بلامانع است. در صورت انصراف زوجه و درخواست وی، به نام خانوادگی قبلی برگشت داده می‌شود.
موارد تغییر نام خانوادگی
اشخاص واجد شرایط می‌توانند در موارد زیر تغییر نام خانوادگی خود را درخواست کنند؛ این اشخاص افرادی که نام خانوادگی آنها از واژه‌های نامناسب تشکیل شده است، همچون بیچاره، گدا و امثال آن، افراد دارای نام خانوادگی بیش از دو کلمه همچون خنجری برار عزیزی، فلاح ناگزیر لنگرودی و نظایر آن، نام های خانوادگی از واژه‌های خارجی بوده یا با آن ترکیب شده است همچون علی اف، یوهانسون، چارلتون، جلیلسون و غیره. افراد دارای نام خانوادگی متشکل از کلمات مذموم و یا مغایر با ارزشهای فرهنگ اسلامی، همچون بی دین، شیطان پرست و نظایر آن، نام های خانوادگی که از واژه‌های منسوب به مناصب یا القاب و عناوین ساخته شده‌اند همچون سرهنگ، خان، مهندس و نظایر آن، نام خانوادگی که از اسامی محل یا منسوب به محل و نامناسب است، نام های خانوادگی قابل تغییر را شامل می‌شود.
ضمن اینکه هرگاه محکومیت جزائی موثر برای یکی از افراد خانواده اتفاق بیافتد و داشتن آن نام خانوادگی موجب ننگ و سرافکندگی شود، تغییر نام خانوادگی به منظور وحدت با نام خانوادگی مردی که مادر پس از فوت پدر طفل طبق مقررات ایران رسما با وی ازدواج کرده است با رعایت سایر مقررات مربوطه بلااشکال است.
چگونگی حذف پیشوند یا پسوند از نام خانوادگی
به گزارش ایسنا، اشخاص می‌توانند در مواردی حذف پیشوند یا پسوند نام خانوادگی خود را درخواست کنند همچون نام خانوادگی‌های ساخته شده از ترکیب یک واژه و نام محل یا منسوب به محل باشند همچون افتخاری علی آبادی، تبریزی رادمنش و غیره. نام خانوادگی ترکیبی از یک واژه و نام یک ایل یا طایفه همچون زراسوندی احمدی، محسنی قشقایی و غیره. نام خانوادگی ترکیبی از یک واژه و نام یکی از حرف و مشاغل همچون بنکدار قاسمی، مجیدی سقطچی و غیره از جمله این موارد است.
هرگاه پیشوند یا پسوند نام خانوادگی حرف، عدد یا کلمه زائد است همچون م قاسمی، شکوهی هفت، مرحومه حسنی و غیره، نام خانوادگی ترکیبی از یک واژه و نام یکی از رنگ‌ها است همچون سبز علیپور. نام خانوادگی ترکیبی از یک واژه و نام یک حیوان است همچون شیر محمدی. نام خانوادگی ترکیبی از یک واژه و نام یک شی است همچون حسنی آینه نیز از دیگر موارد قابل تغییر نام خانوادگی است.
هرگاه نام خانوادگی ترکیبی از دو نام محل یا منسوب به محل، دو شغل یا دو ایل و طایفه یا ترکیبی از آنهاست، به انتخاب متقاضی یکی از دو جزء قابل حذف است، همچون شیرازی مشهدی، قناد زرگر، موگوئی بختیاری و غیره و چنانچه نام خانوادگی ترکیبی از یک واژه و نام محل یا شغل و یا ایل و طایفه (یا منسوب به هر یک از آنها) به همراه یک کلمه و یا پسوند بعد از آن است به هنگام حذف نام محل یا شغل یا ایل و طایفه، کلمه مزبور نیز حذف می‌شود. همچون امیری دزفولی زاده، حسینی نقاش پور، اکبری افشاری مقدم.
تعیین نام خانوادگی اطفال در موارد خاص و چگونگی نام گذاری اطفال نامشروع
به گزارش ایسنا، با توجه به اینکه نسب نامشروع در حقوق ایران به رسمیت شناخته نشده و طفل متولد از زنا ملحق به زانی نمی‌شود، فقط اولاد مشروع یعنی فرزندانی که نسب آنان ناشی از نکاح صحیح است، نام خانوادگی پدر خود را خواهند داشت و اگر پدر نامشروع است، در حکم پدر نامعلوم است و اصولا باید نام خانوادگی مادر به طفل داده شود.
با این وجود هیات عمومی دیوان عالی کشور در رای وحدت رویه شماره 417 که از لحاظ حقوقی و قانونی قابل توجه است، این نظر را نپذیرفته و با استناد به عموم و اطلاق مواد قانون ثبت احوال و نظر برخی فقهای امامیه و با توجه به اینکه زانی پدر عرفی طفل به شمار می‌آید، او را مکلف به کلیه تکالیف مربوط به پدر از جمله اخذ شناسنامه برای طفل دانسته و صرفا توارث بین آنها را منتفی شناخته است. از این رای چنین بر می‌آید که فرزندنامشروع می‌تواند از نام خانوادگی پدر طبیعی خود بهره‌مند شود و از این لحاظ تفاوتی بین اطفال متولد از رابطه مشروع و نامشروع نیست.
نام گذاری اطفالی که پدر و مادرشان نامعلوم است
اگر پدر طفل نامعلوم است، برابر تبصره ماده 16 قانون ثبت احوال، نام خانوادگی مادر به طفل نسبت داده می‌شود و در صورتی که پدر و مادر نامعلوم باشند، نام خانوادگی آزاد توسط مسئولان مربوطه به طفل نسبت داده می‌شود.
استفاده از نام و نام خانوادگی دیگران
در مورد استفاده از نام کوچک دیگری منع قانونی وجود ندارد، اما در مورد نام خانوادگی محدودیت‌هایی وجود دارد.
به گزارش ایسنا، درهرصورت یکی از بهترین میراث‌ها برای فرزندان نام نیک است. هم نام نیکی که برای او برمی‌گزینید و هم نام نیکی که از شما می‌ماند. انتخاب نام در شریعت ما حقی است که فرزندان بر والدین دارند؛ انتظار انتخاب نام معقول انتظار بیجایی نیست، انتخاب با شماست.
پست های مرتبط
ثبت احوال هر ایرانی تنها یک بار حق تغییر نام خانوادگی را دارد
ثبت احوال هر ایرانی تنها یک بار حق تغییر نام خانوادگی را دارد [...]
آگاهی های حقوقی درباره پلاک ثبتی و تفکیکی
اگر شما در کار ساخت‌وساز وارد شده یا به نوعی با خرید و فروش ملک و آپارتمان سروکار داشته باشید، حتما [...]
برای تغییر نام وصول کننده چک چه باید کرد؟
یک وکیل پایه دادگستری درباره چگونگی تغییر نام وصول کننده و دارنده چک توضیحاتی داد [...]
تعرفه جدید دستمزد کارشناسان رسمی دادگستری ابلاغ شد
رئیس قوه‌قضائیه دستور العمل «تعرفه دستمزد کارشناسان رسمی دادگستری» را به مراجع قضایی ابلاغ کرد [...]
مجازات تغییر صدای دیگران چیست ؟
بر اساس قانون تغییر صدای فرد دیگر در فضای مجازی دارای مجازات است [...]
حکم به بطلان دعوای طلاق زوج با استناد به قاعده لاضرر
محسن پارسا دادرس شعبه اول دادگاه عمومی حقوقی بخش رودهن با صدور دادنامه‌ای با استناد به اعلامیه جهانی [...]
کوچ دنباله دار قضات از قضاوت به وکالت
کانون وکلای دادگستری مرکز فهرست جدید متقاضیان صدور پروانه وکالت را بر اساس بندهای مختلف ماده هشتم لا [...]
بررسی تحلیلی ماده 62 قانون احکام دائمی در قانون و رویه قضایی
قانونگذار از دیرباز برای اسناد رسمی، اهمیت ویژه‌ای قائل بوده است از جمله این موارد می‌توان به ماده ۴ [...]