موافقتنامه عادی مورخ مدلولا عنوان تبدیل تعهد نداشته و یا چنانچه متضمن چنین عنوان هم باشد تاثیر آن در محدوده همان بدهی تعیین شده مندرج در آنست و نه نسبت به بقیه بدهی مضمون عنها
تاریخ رسیدگی : 6/7/66
شماره دادنامه : 66/347/18
مرجع رسیدگی : شعبه هیجدهم دیوانعالی کشور
خلاصه جریان پرونده :
در تاریخ 24/6/63آقای (ت ) وکیل دادگستری مقیم تهران بوکالت تجدیدنظرخوانده بطرفیت تجدیدنظرخواه بخواسته تقاضای توقیف عملیات اجرایی وابطال اجرایئه 9481252 مربوط به سند رسمی شماره 3501 13/11/54 دفتر اسناد رسمی شماره 246 تهران به مبلغ 1713681 ریال با کلیه خسارات دادخوستی به دادگاههای عمومی حقوقی تهران تسلیم داشته که به شعبه پنجم ارجاع شده و توضیح داده دختر موکل بنام (ش ) لیسانسیه روابط عمومی در تاریخ 15/5/1351 باستخدام سازمان رادیو وتلویزیون ملی ایران (صدا و سیمای جمهوری اسلامی فعلی ) در آمده و در سال 1354 مشارالهیا را جهت ادامه تحصیل درفوق لیسانس روابط عمومی و تبلیغات با استفاده از بورس تحصیلی به آمریکا اعزام نموده اند و از موکل بموجب سند رسمی شماره 2501 مورخه 12/11/54 تنظیمی در دفتر اسناد رسمی شماره 246 تهران تعهد گرفته می شود که بانو(ش ) پس از خاتمه تحصیل دو برابرمدتی که کمک هزینه تحصیلی دریافت می کند در سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران خدمت کنند و در صورت امتناع بانوی نامبرده از انجام تعهد خدمت مندرج در فوق پدرش آقای (ص ) کلیه کمک هزینه تحصیلی را که ازطرف سازمان مزبور بخانم (ش ) پرداخت شده است بسازمان بپردازد خانم (ش ) درتیر ماه 1356 با اخذ درجه فوق لیسانس بتهران مراجعت و خود را طبق پرونده استخدامیش به سازمان رادیو تلویزیون معرفی و آمادگی خود را برای خدمت اعلام می دارد و ضمنا" مدارکی ارائه می دهد که علاوه بر طی دوره فوق لیسانس با موفقیت عالی در دوره دکترای روابط عمومی و تبلیغات نیز ثبت نام کرده است و درخواست می کند که جهات طی دوره دکترا در رشته مزبور به آمریکا عزیمت نمایدکه بادرخواست مشارالیهاموافقت می شود و با تهیه بلیط برای او مجددا" برای طی دور دکترا به آمریکا اعزام می گردد و ضمنا" بانو(ش ) تعهدمی نماید که هزینه های تحصیلی را در صورت امتناع از ادامه خدمت در سازمان رادیو و تلویزیون شخصا" پرداخت کنند که مورد موافقت قرارمی گیرد و بهمین جهت از طرف سازمان امور اداری رادیو تلویزیون ملی شماره 5105 مورخ 15/5/1356 شرحی ضمن ارسال تعهدنامه ثبتی 30501 مورخ 12/11/1354 به اداره حقوقی سازمان نوشته می شود که تعهدنامه موکل را باطل نمایند و همچنین طی شماره 8106/211/8/1356 به اداره آموزش دستور داده می شود که چون خانم (ش ) برای طی دوره دکترا ادامه تحصیل خواهد داد و در مورد تجدید بورس او مراتب در شورای آموزش مطرح شود که مطرح می گردد و مورد موافقت قرار می گیردبعدا" جریان ادامه تحصیل بانوی نامبرده به مدیرعامل وقت سازمان گزارش می شود و طی شماره 8431/31237073/3/57 از طرف سازمان بدفترآموزش دستور داده می شود بعلت گرفتاریهائی که برای خانم (ش )آمده ودانشکده مربوط گزارش نموده است که در فوریه 1979(برابر بهمن ماه 1357 ) تحصیل او تمام می شود لذا تا1/10/57 باو مرخصی بدون حقوق اعطاء می شود مجددا" دانشگاه طی گزارش مورخ 15 ژانویه 1979 برابر دیماه 1357 پایان تحجصیل دانشگاهی خانم (ش ) را تا جون 1980 برابرتیرماه 1359 اعلام می دارد که به ضمیمه نامه سفارشی مورخ 29/6/59 برای شورای سرپرستی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران فرستاده اندبعدا" در زمان تصدی آقای (ق ) و بدستور نامبرده بخدمت کلیه بورسیه ها منجمله بانو(ش ) که خاتمه تصحیل او طبق اعلام دانشگاه مربوطه تا تیرماه 1359 بوده خاتمه داده می شود و یا آنکه با موافقت سازمان جهت ادامه تحصیل بخارج اعزام گردیده بودبموجب حکم شماره 5547/11 18/10/58 مرقوم می دارند که بعلت عدم حضور بخدمت شمااز1/10/1354 خاتمه داده می شود و بر اثر اعتراض بانو(ش ) طبق حکم شماره 121/11 9/1/60خاتمه خدمت مشارالیها را به 1/10/1357 (پایان مرخصی بدون حقوق ) اصلاح نموده اند و در دنبال این اقدامات غیرقانونی وبرخلاف موازین شرعی و قضائی از طرف حسابداری سازمان شرحی طی شماره 235446/2 بدفتر حقوقی نوشته می شود که خانم (ش ) باید مبلغ 832987 ریال بابت کمک هزینه تحصیلی پرداخت کند که اجراییه میزان مبلغ مزبور بر اساس سند رسمی شماره 2050 دفتر246علیه موکل صادر می گردد موکل طی نامه های عدیده و مکرر در مکرر به سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران مرقوم می دارد که با مراجعت بانو(ش ) به ایران و معرفی خود به سازمان و آمادگی برای انجام وظیفه واعزام مجدد وی به خارج برای ادامه تحصیل از طرف سازمان دیگر تعهدنامه شماره 2050 وی خود بخود لغو باطل گردیده و مسئولیتی ندارد ولی بمصداق گوش اگر گوش تو ناله اگر ناله من آنچه البته بجائی نرسد فریاد است سازمان به ایرادات و اعتراضات قانونی موکل کوچکترین ترتیب اثری نمی دهد و سرانجام با تهدید وارعاب وی را به اداره حقوقی دعوت و او را وادار می نمایندکه تعهدنامه مورخ 6/5/1359 را امضاء و کلا" بابت تمام هزینه های تحصیلی بانو(ش ) مبلغ 832987 ریال به اقساط ماهیانه 23000 ریال پرداخت نماید و موکل طبق تعهد مزبور مرتبا" اقساط را پرداخت که جمع تادیه موکل طبق فیشهای بانکی که در دست می باشد و در صورت لزوم وانکار خوانده ارائه داده خواهد شد جمعا" تا کنون بالغ بر644000 ریال گردیده ولی بعد از تعهد مزبور و وصل اقساط مجددا" بصدور اجرائیه نسبت به مبلغ 1713768 ریال علیه موکل 000 مبادرت نموده که به جهات زیر باطل وبلااثر است زیرا: 1 تعهد موکل 000 طبق سندرسمی شماره 35010مورخ 12/11/54 دفتر 246 منوط و متوقف بر آن بوده و هست که بانو (ش ) احراز خدمات در سازمان 000 پس از خاتمه تحصیل امتناع نماید ومشارالیه نه تنها هرگز و هیچگاه از ادامه خدمت امتناع نکرده بلکه همه وقت آماده خدمت بوده و هست وطی نامه های مورخ 27/1/1358و7/5/1359 و1/9/59و27/9/59 که برای سازمان 000 فرستاده ودرپرونده استخدامی مشارالیها موجود است صریحا" آمادگی خود را برای انجام وظیفه و هرگونه خدمتی و هر سمتی که باو محول گردد اعلام نموده و این سازمان 000 بوده که بدون علت وسبب قانونی بخدمت خانم (ش )000 خاتمه داده و اکنون بجای اینکه لااقل خدمت چندین ساله مشارالیهارا باز خرید نماید بصدور اجرائیه علیه موکل برخلاف قانون مبادرت نموده و بدون اینکه امتناع خانم (ش )ازادامه خدمت در مراجع قضائی به ثبوت رسیده باشدو بهر تقدیرمی بایستی بدو امتناع بانوی نامبرده ازادامه خدمت به ثبوت رسیده باشدتابعدا" سازمان بتواندهزینه تحصیل مشارالهیا را از موکل مطالبه کند و صدور اجرائیه قبل از اثبات مراتب فوق وجهه قانونی نداشته و ندارد 2 همانطوریکه فوقا" بعرض رسیده خانم (ش ) در تیرماه 1356 با اخذ درجه فوق لیسانس بتهران مراجعت و طبق پرونده استخدامیش خود را بسازمان معرفی و آمادگی خودرابرای ادامه خدمت اعلام داشته و سپس با موافقت خود سازمان و با تهیه بلیط برای او مشارالیها را جهت ادامه تحصیل در رشته دکترا به آمریکا اعزام داشته اند و در همین وقت تعهد می نماید که هزینه های شخصی خود را در صورت امتناع از خدمت شخصا" پرداخت نمایدو بهمین جهت از طرف سازمان امور اداری رادیو تلویزیون طی شماره 5105 مورخ 15/5/1356 شرحی ضمن ارسال تعهدنامه رسمی شماره 30501 مورخه 12/11/1354باداره حقوقی سازمان نوشته شده که تعهدنامه موکل را باطل نمایند و همچنین سازمان طی شماره 8106/11 مورخ 25/8/1356 به اداره آموزش و000 دستور داده که چون خانم (ش ) برای طی دوره دکترای ادامه تحصیل خواهد داد در موردتجدید بورس موضوع درشورای آموزش مطرح شود که مطرح می شود و مورد موافقت قرار می گیرد بعدا" نیز تا1/10/57 مرخصی بدون استفاده از حقوق به خانم (ش ) می دهند و همچنین موافقت می شود که چون خاتمه تحصیل مشارالیها طبق اعلام دانشگاه مربوطه تا جون 1980 برابر تیرماه 1359 بوده نامبرده به تحصیل خود ادامه دهد باجهات مزبور دیگر تعهد موکل خود بخود لغو گردیده و خود سازمان موافقت نموده که مجددا" بانو(ش ) جهت ادامه تحصیل بخارج عزیمت نماید و حتی صریحا" دستور داده که تعهدنامه رسمی موکل باطل گردد و نتیجه صدور اجرائیه از جهت مزبور نیز وجهه قانونی نداشته و ندارد2 خاتمه تحصیل بانو(ش ) طی گزارش مورخ 15 ژانویه 1979 دانشگاه که با پست سفارشی بسازمان اعلام گردیده تا جون 1980 برابر تیرماه 1359 بوده و حال آنکه حکم خاتمه بخدمت مشارالیهابشماره 5547/1811/10/1357 یعنی یکسال قبل از خاتمه تحصیل نامبرده صادر گردیده بنابراین امتناع بانو(ش ) از ادامه خدمت مصداق پیدا نمی کند و اصولا" منتفی بوده زیراطبق تعهد موکل مقرر بوده که چنانچه پس از خاتمه تحصیل ازادامه کار امتناع نماید موکل هزینه های مربوط را پرداخت کند و بهر تقدیرتعهد موکل فرع برخاتمه تحصیل و امتناع مشارالیها از ادامه خدمت بوده و سازمان قبل از اتمام تحصیل بخدمت بانو(ش ) خاتمه داده و نتیجه شرط مزبور هرگز تحقق پیدا نکرده تا سازمان بتواند بعلت عدم امتناع بانو(ش ) از موکل مطالبه هزینه تحصیلی او را بنماید0 4 بفرض محال که بر خلاف تمام موازین قانونی و قضائی وشرعی و بر خلاف شرط مندرج در سند سازمان بتواند هزینه تحصیلی خانم (ش ) را مطالبه کند طبق تعهدنامه مورخ 6/5/1359 که به امضای موکل ونماینده سازمان رسیده هزینه تحصیلی بانو(ش ) که بوسیله خود سازمان احتساب گردیده و مورد موافقت موکل نبوده و نیست توافق شده که کلا" مبلغ 832987 ریال باقساط موکل پرداخت نماید که از مبلغ مزبور 644000 ریال آنرا موکل تا کنون طبق فیشهای بانکی پرداخت نموده و لامحاله بیش از مبلغ مزبور نمی تواند وجهی را از موکل مطالبه کند و با تنظیم قرارداد مزبورسندرسمی شماره 35010 فرعی 12/11/54فسخ وبلااثر گردیده و نتیجه دیگر سازمان نمی توانسته بصدور اجرائیه مبادرت نماید 5 طبق قانون لغو تعهد خدمت فارغ التحصیلان و دانشجویان که از بورس تحصیلی استفاده کرده اند و بدلایل مختلف به استخدام در نمی آیندمصوب سال 1361 مقرر گردیده که تحت نظر کمیسیونی متشکل از وزیر فرهنگ و آموزش عالی و دبیر کل سازمان اموراداری واستخدامی یک وزیر بانتخاب نخست وزیر موضوع بررسی و بر طبق تصمیم کمیسیون مزبور تعهد بورسیه به وزارتخانه و سازمانهای دیگر منتقل گردد و متناسب با رشته تحصیلی و تخصصشان بکار گمارده شوند وتعهدخدمت افرادی که بموجب تشخیص کمیسیون مذکور به خدمتشان نیازی نیست ضمانت نامه های آنهاآزادمی گرددبنابراین طبق قانون مزبور می بایستی موضوع درکمیسیون مذکور مطرح وچنانچه به خدمت بانو(ش ) درسازمانهای دیگر نیازمند باشند بکار گمارده گردد و در صورت عدم نیاز ضمانت نامه وی آزاد گردد و طبق قانون مزبور در هر حال موکل تعهدی در مقابل سازمان 000 ندارد و صدور اجرائیه از این جهت نیز برخلاف قانون بوده بنا بجهات مزبور تقاضا دارد000 پرونده به شعبه پنجم ارجاع و شعبه مرجوع الیه با تعیین وقت و دعوت طرفین وتشکیل جلسه رسیدگی بعدی 7/7/64 که برای جلسه مزبور دفتر حقوقی خوانده لایحه دفاعیه ای در سه صفحه ارسال و ضمن آن اشعار داشته اولا" ایراد خواهان نسبت به تصمیم سازمان برای اخراج بانو(ش )یک شکایت اداری و در صلاحیت دیوان عدالت اداری است ثانیا" از تاریخ 10/10/57 اتمام مرخصی بدون حقوق است مضمون عنها ترک رابطه با سازمان داشته و دقیقا" خلاف تعهد عمل کرده است ثالثا" مراجعت مضمون عنها به ایران وعزیمت مجدد وی بخارج بدون اینکه ازلحاظ خدمتی اشتغال یافته و یا رسما" رابطه خدمتی (در انجام تعهد) برقرار کرده باشد رفع تکلیف نکرده و سبب سقوط تعهد وی نمی گردد مضافا" باینکه بازگشت وی به ایران در تیرماه 56 حسب نامه دست نویس مشارالیها بعنوان گذراندن یک درس و سمینار برنامه ریزی رسانه های گروهی در ایران بوده که خود را جهت دریافت بلیط بازگشت به آمریکامعرفی کرده نه اعلام آمادگی بخدمت در سازمان رابعا" ادعای خواهان بر گذراندن دوره دکترا توسط مضمون عنها واهی است مشارالیها بشرح نامه دستنویس خوداعلام داشته که نه بورس گذراندن دکتری را داشته و نه موافقت سازمان صدا و سیما در بین بوده است خامسا" ادعای خواهان باینکه دستور ابطال سندرسمی تعهد بدفتر حقوقی سازمان داده شده است بدون اینکه سند رسمی ابطال یا اقدامی در جهت فسخ رسمی آن بعمل آمده باشد موجب سقوط تعهد و یا بطلان سند رسمی نمی باشد مضافا" باینکه مضمون عنها و یا متعهد خود به دفتر حقوقی مراجعه نکرده است.00 بنا بمراتب تخلف مضمون عنها از خدمت در سازمان پس از پایان دوره (بورس تحصیلی ) محقق و اخراج وی به علت ترک خدمت که یک تصمیم اداری است و مرجع شکایت از آن جای دیگر است کاملا" مسلم و سازمان به صراحت سند رسمی نسبت به متعهد اقدام کرده است که ابتدا وی را دعوت نموده وبجای مراجعه بدادگاه و تضییع وقت محاکم از زیان خود متعهد(خواهان ) وقوع تخلف محرز و اثبات گشت و بشرح صورتجسه فوق توافق شروع بانجام تعهد به طور اقساط نموده است النهایه رقم تصحیحی هزینه های انجام شده درمورد مضمون عنها در تاریخ موخر بر صدور اجرائیه اعلام شده که برهمان اساس نیز اجرائیه تصحیح شده است و سپس ارائه موارد استفاده وکیل خواهان از پرونده استخدامی موکله اش در جلسات مورخ 25/1/65 و 2/9/65 که از جلسه مورخ 24/1/65 دادگاه به شعبه پنجم دادگاه حقوقی یک تغییر وضع یافته و استماع توضیحات وکیل خواهان و نمایندگان حقوقی خوانده در جلسات مذکور سرانجام دادگاه بااعلام ختم رسیدگی در جلسه مورخ 2/9/65 بشرح دادنامه شماره 7469/9/65 پس از بیان مقدماتی خلاصه ای از دعوی خواهان و مدافعات خوانده چنین رای داده است (000اولا" ایراد خوانده بصلاحیت دادگاه با اعتبار صلاحیت دیوان عدالت اداری با توجه باینکه خواسته توقیف و ابطال اجرائیه بوده و رسیدگی بموضوع وفق مقررات مواد یک و دو قانون شهریور1322 در حدود صلاحیت دادگاه محل صدور دستور اجراء می باشد موجه نبوده و رد می شود ثانیا" در ماهیت امر قطع نظر از کیفیت رابطه حقوقی سازمان یا بورسیه نظر باینکه موخر از تاریخ تعهدنامه رسمی موضوع سند شماره 1235010/11/54 دفتر246 تهران بموجب موافقتنامه از ماده مورخ 6/5/59 تنظیمی بین طرفین که صحت و اصالت آن مفروع عنه بوده و مبلغ قطعی بدهکاری بانو فریده از بابت کمک هزینه تحصیلی از جانب خوانده تعیین و اعلام گردیده و خواهان پرداخت بدهی فرزندش را بنحو اقساط تقبل و تعهد نموده و نظر باینکه مندرجات دادخواست و نیز لایحه دفاعیه خوانه متضمن اجراء مدلول موافقتنامه می باشد و نماینده قضائی خوانده در جلسه دادرسی متذکر شده که هر مقدار اقساط پرداختی موضوع موافقتنامه که مستند بدلیل باشد مورد قبول سازمان است و با وصف اجراء مدلول موافقتنامه شرط مندرج در ذیل آن موضوعا" منتفی است و نظر باینکه از جانب خوانده دفاع موثری در جهت توجیه اجرائیه بعمل نیامده و فی الجمله با تبدیل تعهد صدور اجرائیه براساس تعهدنامه رسمی وجه قانونی نداشته علیهذا دعوی خواهان موجه تشخیص گردیده و مستندا" بمقررات ماده 264 قانون مدنی و مواد یک و چهار قانون مصوب 1322 حکم به ابطال اجرائیه کلاسه 9/94815 اجرای ثبت تهران صادر و اعلام می گردد ضمنا" خوانده از باب قاعده تسبیب واصل لاضرر بپرداخت مبلغ 21040 ریال بابت هزینه دادرسی و مبلغ 68913 ریال بابت حق الوکاله در حق خواهان محکوم می شود000( خوانده محکوم علیه نسبت بدادنامه فوق التوصیف در مقام درخواست رسیدگی تجدید نظربرآمده که رسیدگی به آن به این شعبه ارجاع شده و دفتر پس از تکمیل تبادل لوایح و حلول نوبت پرونده را به شعبه ارسال و اینک در تاریخ بالا هیئت شعبه تشکیل است و پس از بررسی محتویات پرونده و قرائت گزارش تنظیمی و مشاوره بشرح زیر رای می دهد:
رای
هرچند اظهارنظر رد خصوص وقوع تخلف اداری یا عدم وقوع آن از ناحیه مضمون عنها(بانو(ش ) منجر بصدور حکم خاتمه خدمت اداری وی که یکی از جهات دعوی مطروحه است مساله ای در صلاحیت رسیدگی دیوان عدالت اداری است و قبل از صدور رای قطعی بر ابطال حکم مذکور از مراجع فوق استماع دعوی ابطال اجرائیه ثبتی صادره علیه ضامن (آقای (ص ) مطروحه از ناحیه وی تحت عنوان عدم استحقاق بجهت عدم وقوع تخلف اداری مضمون عنها بلحاظ ملازمه با اظهارنظر درموضوعی که در صلاحیت مراجع دادگستری نیست نمی توانست وجه قانونی داشته باشد لکن چون دادگاه بدوی قطع نظر از رابطه حقوقی تجدیدنظرخواه با مضمون عنها از جهت دیگری نسبت بدعوی مطروحه اظهارنظر کرده که در صلاحیت مراجع دادگستری است لذا ذیلا" نسبت به رای تجدیدنظر خواسته اعلام نظر می شودتجدیدنظرخواهی تجدیدنظرخواه مالا" وارد بنظر می رسد زیرا دادگاه بدوی با استدلال اینکه موخر ازتاریخ تعهدنامه رسمی شماره 1335010/11/64 بموجب موافقتنامه عادی مورخ 6/5/59 تنظیمی بین طرفین مبلغ قطعی بدهکاری مضمون عنها بانو(ش ) بابت کمک هزینه تحصیلی از جانب صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران مبلغ 832987 ریال تعیین و اعلام گردیده وخواهان (تجدیدنظرخوانده و فعلی ) پرداخت بدهی مربوط بفرزندش را بنحو اقساط تقبل و تعهد کرده است و بمورد اجراء گذاشته و فی الجمله تبدیل تعهد صورت پذیرفته صدور اجرائیه مورد دعوی را بر اساس تعهدنامه فوق التوصیف قانونی ندانسته است و حال آنکه موافقتنامه عادی مورخ 6/5/59 مدلولا" عنوان تبدیل تعهد نداشته و یا چنانچه متضمن چنین عنوانی هم باشدتاثیر آن در محدوده همان بدهی تعیین شده مندرج درآنست و نه نسبت به بقیه بدهی مضمون عنها که بعد از تاریخ موافقتنامه مزبور مبلغ آن برآورد و اعلام و منجر بصدور اجرائیه مورد دعوی شده است بنابمراتب فوق دادنامه تجدیدنظرخواسته مستندا" به بند ب ماده 12 قانون تشکیل دادگاههای حقوقی یک و دو و نقض وحکم بطلان دعوی مطروحه خواهان صادر و اعلام می گردد0
مرجع :
کتاب سقوط تعهدات - ضمان قهری - به اهتمام یداله بازگیر
انتشارات فردوسی - چاپ اول 1379 - چاپ دریا
نوع : آراء و نظریات
شماره انتشار : 347
تاریخ تصویب : 1366/07/06
تاریخ ابلاغ :
دستگاه اجرایی :
موضوع :
منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)
تبدیل تعهد جز به رضای طرفلین حسب ماده 292 ق 0م میسر نیست به قرینه عبارت مندرج در ذیل این سند مسلم است که با تنظیم این سند تبدیل تعهد صورت گرفته است
