قانون تصویب رای حکمیت دولت ترکیه راجع به تحدید حدود ایران و افغانستان
ماده واحده - مجلس شورای ملی رای حکمیت دولت ترکیه را راجع به تحدید
حدود ایران و افغانستان که مشتمل بر هفت فصل می باشد و در تاریخ 24
فروردین 1314 مطابق پانزدهم مه 1935 میلادی صادر شده و ضمیمه این ماده
واحده می باشد تصویب و به دولت اجازه اجرای آن را می دهد.
این قانون که مشتمل بر یک ماده و متن رای حکمیت و ضمائم آن است در جلسه
سیزدهم مهر ماه یک هزار و سیصد و چهارده به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رییس مجلس شورای ملی - حسن اسفندیاری
متن رای حکمیت دولت ترکه راجع به تحدید حدود ایران و افغانستان و
ضمایم آن
اعلیحضرت شاهنشاه ایران
اعلیحضرت پادشاه افغانستان
نظر به میل صمیمی که متقابلا برای رفع اختلاف نسبت به موسی آباد و تعیین خط
سرحدی در قسمتهای تحدید نشده بین مملکتین ایران و افغانستان دارند و
مایلند که بدین وسیله حسن موافقت و روابط برادرانه و دوستانه بین را
تحکیم نمایند برای اجرای این مقصود اختیارداران خود را به ترتیب ذیل معین
نمودند.
اعلیحضرت شاهنشاه ایران جناب میرزا محمدتقی خان اسفندیاری سفیر کبیر
اعلیحضرت پادشاه افغانستان جناب فیض محمدخان وزیر امور خارجه .
اختیارداران مزبور پس از مبادله اعتبارنامه های خود که آنها را صحیح و
معتبر یافته در مواد ذیل موافقت حاصل نمودند.
ماده اول - برای رفع اختلاف بین دولتین راجع به موسی آباد و همچنین تعیین
خط سرحدی در قسمتی از حدود طرفین که تا حال تحدید حدود و نصب علائم
نگردیده دولتین حکمیت دولت جمهوری ترکیه را قبول و موافقت نمودند که بعد
از امضای این قرارداد بلافاصله از دولت مشارالیها تقاضا نمایند که اقدام
به حکمیت نمایند حکم یا حکمهایی که دولت ترکیه معین می نماید پس از اجرای
تحقیقات لازمه به هر طوری که حکمیت نمایند طرفین حکم حکمیت را قطعی دانسته
عملی نمایند.
ماده دوم - دولتین متقبل شدند هر موقعی که دولت جمهوری ترکیه به طرفین
تشکیل کمیسیون حکمیت را اعلام نمود در ظرف مدتی که دولت مشارالیها مقرر
دارد نمایندگان خود را برای همکاری با حکم یا حکمهای دولت ترکیه تعیین و
اعزام دارند و تخلف و تاخیر را جایز نشمارند و هر گاه یکی از طرفین در
موقع معین از تعیین و اعزام نماینده خود خودداری کند و یا اینکه نماینده
که تعیین شده در اقدام به وظیفه خود تعلل و مسامحه نماید سایر نمایندگان
ذیحق باشند که به وظیفه خود قیام نمایند و هر حکم و رای که نماینده دولت
ترکیه در رفع اختلاف نسبت به موسی آباد و تعیین خط سرحد در قسمتهای تحدید
نشده مذکور در ماده اول بدهد طرفین مورد قبول قرارداده از آن تخلف و
تجاوز ننمایند و بر طبق آن سرحد دولتین را تشخیص و نصب علائم کنند.
ماده سوم - دولتین تعهد نمودند که مخارج نماینده یا نمایندگان دولت ترکیه
و سایر مخارجی که برای تحدید حدود از قبیل نصب علائم در قسمتهای تحدید
نشده و مرمت علائم موجوده در قسمتی که در سال 1891 میلادی توسط ژنرال
ماکلین تحدید شده و غیره تعلق بگیرد بالسویه پرداخت نمایند.
ماده چهارم - این مقاوله نامه به زبان فارسی در دو نسخه تحریر شده و
اختیارداران طرفین که به این امر کاملا مجاز می باشند این مقاوله نامه را
امضا و به مهر خود مختوم نمودند.
در کابل به تاریخ 16 اسفند ماه 1312 شمسی مطابق 17 حوت 1312 سفیر کبیر
شاهنشاهی محمدتقی اسفندیاری فیض محمد وزیر امور خارجه .
سواد مراسله وزارت خارجه افغانستان
مورخه 17 اوت 1312
نمره 5218
آقای سفیر کبیر
توقیرا در تعقیب مذاکرات شفاهی خاطر شریف را قرین استحضار می دارد دولت
پادشاهی متبوع دوستدار موافقت نمودند که هیات های اعزامی طرفین پس از رفع
اختلاف نسبت به موسی آباد فورا نقشه تحدید حدود ژنرال ماکلین را در قسمت های
هشتادان با وضعیت حدود تطبیق و به نصب و مرمت علائم اقدام نموده و نقاطی
را که هر یک از طرفین برخلاف تحدید حدود ژنرال ماکلین تخطی و اشغال نموده
باشند تخلیه و به طرف مقابل تحویل دهند و اگر فرضا بین نمایندگان طرفین
در تطبیق نقشه با وضعیت زمین موافقت حاصل نشد حکم و یا حکم های دولت
جمهوری ترکیه رفع اختلاف نمایند موقع را مغتنم شمرده احترامات فائقه را
تجدید می نماید.
فیض محمد وزیر امور خارجه
عالی قدر جلالت ماب آقای محمدتقی خان اسفندیاری سفیر کبیر دولت علیه ایران
به دربار کابل
سواد مراسله که به وزیر امور خارجه دولت افغانستان نوشته شده است
مورخه 16 اسفند 1312
نمره 2448
آقای وزیر
احتراما در جواب مراسله جناب مستطاب عالی مورخه 17 حوت 1312 نمره 5218
مشعر بر اینکه هیات های اعزامی طرفین پس از رفع اختلاف نسبت به موسی آباد
فورا نقشه تحدید حدود ژنرال ماکلین را در قسمت های دیگر هشتادان با وضعیت
حدود تطبیق و به نصب و مرمت علائم اقدام نموده و نقاطی را که هر یک از
طرفین برخلاف تحدید حدود ژنرال ماکلین تخطی و اشغال نموده باشند تخلیه و
به طرف مقابل تحویل دهند و اگر فرضا بین نمایندگان طرفین در تطبیق نقشه
با وضعیت زمین موافقت حاصل نشد حکم یا حکم های دولت جمهوری ترکیه رفع
اختلاف نمایند زحمت افزا می شود که دولت متبوعه دوستدار به همین طور که فوقا
نوشته شده موافقت دارند.
سفیر کبیر شاهنشاهی - محمدتقی اسفندیاری
جناب مستطاب آقای فیض محمدخان وزیر امور خارجه دولت علیه افغانستان
سواد مراسله وزارت خارجه افغانستان
مورخه 17 حوت 1312
نمره 5219
آقای سفیر کبیر
احتراما در تکمیل و تتمیم قرارداد تعیین خط سرحدی بین دولتین ایران و
افغانستان و در تعقیب مراسله نمره 5218 مورخه 17 حوت 1312 زحمت افزا می شود
دولت پادشاهی متبوع دوستدار تصمیم گرفته اند که هیات اعزامی طرفین در معیت
حکم و یا حکم هایی که دولت جمهوری ترکیه تعیین می نماید در تاریخ اول برج
میزان 1313 در حدود هشتادان حاضر شده و بر طبق مدلول ماده اول قرارداد و
مراسله نمره 5218 بدوا به رفع اختلاف در قسمت موسی آباد و بعد از آن به
تطبیق نقشه ماکلین در قسمتهای هشتادان با وضعیت حدود و نصب و مرمت علائم
اقدام و به تحدید حدود قسمتهای تحدید نشده اقدام نمایند علیهذا متمنی است
نظریات دولت شاهنشاهی ایران را معلوم فرمایید تا در صورت موافقت به همین
ترتیب عمل بشود موقع را مغتنم شمرده احترامات فائقه را تجدید می نماید.
فیض محمد - وزیر امور خارجه
عالیقدر جلالت ماب آقای محمدتقی خان اسفندیاری سفیر کبیر دولت شاهنشاهی
ایران مقیم در کابل
سواد مراسله به وزیر امور خارجه افغانستان
مورخه 16 اسفند 1312
نمره 2449
آقای وزیر
با کمال احترام در جواب مراسله نمره 5218 مورخه 17 حوت 1312 راجع به
تصمیم دولت پادشاهی افغانستان در حضور هیاتهای اعزامی در معیت حکم یا
حکم های دولت جمهوری ترکیه در تاریخ اول مهر ماه 1313 در حدود هشتادان
برای اجرای مدلول ماده اول قرارداد تعیین خط سرحدی زحمت افزا می شود که
دولت شاهنشاهی متبوع دوستدار با این تصمیم دولت پادشاهی افغانستان کاملا
موافق و حتی عقیده دارند که می بایست مراقبتهای تامه به عمل آید که
هیات های اعزامی در موعد مقرر در حدود هشتادان حاضر شوند که در اسرع اوقات
شروع به اجرای مواد قرارداد بنمایند موقع را غنیمت شمرده احترامات فائقه
را تجدید می نماید.
محل امضا محمدتقی اسفندیاری
2 - اطلاعات عمومی راجع به سرحد
ضمیمه - نقشه نمره 1
1 - سرحد بین ایران و افغانستان از 37/35 تا 50/29 درجه از شمال به جنوب
تقریبا به طول 815 کیلومتر امتداد یافته است - یک قسمت از آن که تقریبا
165 کیلومتر است در شمال چهل و پنج سال قبل از طرف ژنرال انگلیسی موسوم
به ماکلین و بعد یک قسمت دیگر آن که بیش از 275 کیلومتر در انتهای جنوبی
طرف سیستان واقع است به توسط کلنل ماکماهون انگلیسی تحدید گردید.
سرحدی که از طرف ماکلین تحدید گردیده به علامت نمره 39 واقع در درجه 20/34
و سرحدی که به توسط کلنل ماکماهون در سیاه کوه واقعه در درجه 30/31 تحدید
گردیده عمل می شود.
قسمتی که تقریبا 375 کیلومتر می شود و در بین این دو منطقه واقع است تحدید
نگردیده و راجع به تعیین و تحدید قسمت مزبور می باشد که به ما ماموریت
داده شده است .
2 - وضعیت جغرافیایی منطقه سرحدی از شمال به جنوب به قرار ذیل است :
سرحد مشترک بین روسیه شوروی و ایران از ذوالفقار شروع گردیده و از دشت
اسلام قلعه و هشتادان عبور کرده و در طرف جنوب دره هریرود را تعقیب
می نماید. دشت اسلام قلعه به وسیله هریرود و دشت هشتادان به وسیله چندین
رشته قنات که ساختمان آنها قدیمی بوده و به واسطه چاه ها آب به آن می رسد
مشروب می شوند منطقه مزبوره دارای قرا و اراضی مزروعه بوده و عده عشایر
چادرنشین در آنجا خیلی زیاد نیست . بعد یک رشته کوه های کوچکی از مشرق به
مغرب امتداد پیدا کرده و در میان آنها دره ها و مناطق غیر مسکونه وجود
دارد.
بین قرا ایرانی و قرا افغانی یک منطقه لم یزرع که مساحت آن قریب یک صد
کیلومتر می شود در طرف جنوب واقع است در آنجا دریاچه شور موسوم به نمکسار
که در جنوب آن یک جلگه وسیع و دریاچه موسوم به دغ پترکان واقع بوده و در
دنباله آن یک جلگه دیگر پهناور کم ارتفاعی وجود دارد.
از این دشت آخرین سلسله کوه ها دارای پست و بلندی که جزو کوه های هندوکش
می باشد نمایان بوده و به طرف جنوب غربی امتداد پیدا می کند محل مزبور یک
فرورفتگی بین سلسله طویل کوه های انتهای غربی ایران و کوه های افغانستان
تشکیل می دهد.
اختلاف بزرگ موجوده بین وضعیت اختصاصی و کوه های هر یک از دو طرف کاملا در
جلگه آشکار است بعد دشت لم یزرع که ایرانی ها دشت ناامید و افغانها دغ نمدی
می نمایند در طرف جنوب در یک مساحت بیش از هشتاد کیلومتر امتداد یافته و
در انتهای جنوبی آن محل یک دریاچه موسوم به دغ تندی وجود داشته و در بهار
آبهایی که از کوه های هم جوار جاری می شود در محل مزبور جمع می گردد دریاچه
مزبور در فصل تابستان خشک می شود و بعد اراضی مختصر ارتفاعی پیدا کرده و
کوه های پست و بلندی که از هم دور هستند مشاهده می شوند دره ها به طرف جنوب
امتداد پیدا کرده و به دریاچه هامون که در مشرق به وسیله دشت لم یزرع و در
مغرب به وسیله کوه های مرتفع احاطه شده است منتهی می گردد.
در قسمتهای مسطح این منطقه وسیعه ارتفاع متوسط زمین از دریا 700 متر بوده
در صورتی که ارتفاع پاره از کوه ها از 1500 متر متجاوز می باشد.
3 - جز سه مزرعه که در یزدان موجود است در این منطقه وسیعه هیچ محل مسکون
و مزروعی مشاهده نمی شود ولی چند چاه و چشمه آب شیرین و شور با عمق های
مختلفه در آنجا موجود می باشد.
این منطقه به واسطه گرمای فوق العاده در تابستان غیر قابل سکونت می باشد
عشایری که در فصل تابستان در کوه های واقعه در مشرق منطقه مزبوره زیست
می نمایند زمستان را در آنجا به سر می برند و نظر به اینکه یک قسمت مهم سال
را در آنجا می گذرانند منطقه مزبور را مثل منزل خود تصور می کنند. عشایر
مزبور چادرهای خود را در آنجا زده و شتران و رمه های خود را در نزدیکی
چاه ها نگاه می دارند نظر به اینکه بهار در آنجا زود شروع می شود عشایر همین
که بره هایشان توانستند این مسافت های طولانی را سیر نمایند مجددا به کوه ها
می روند در زمستان چادرهای سیاه در اطراف هر چاهی شکل قریه به خود می گیرد
در صورتی که در تابستان فقط قبرهایی از این قرا مهاجر باقی مانده و در
بین آنها مار و عقرب حرکت می کند.
آهوهای زیبا که در زمستان در آنجا خیلی زیاد است در تابستان از آنجا خارج
می شوند ولی منطقه مزبور که صحرا نامیده می شود در واقع این طور نیست زیرا
گیاه درشتی در آنجا می روید که غذای شترها و گوسفندان عشایر بوده و یک نوع
درختهای کوچکی در آنجا به عمل می آید که آن را ساکساول می نامند و به مصرف
سوخت می رسد.
در پاره ایام زمستان یک باد شمال خیلی شدیدی در آنجا ورزیده و از یک هفته
الی یک ماه لاینقطع ادامه پیدا می کند.
در یزدان که در وسط منطقه مزبوره واقع است علائم تمدن قدیم خراسان مشاهده
می شود. در عهد قدیم چندین قنات که به چاه ها اتصال داشته و برای آوردن آب
از مشرق به مغرب اختصاص داشت در آنجا وجود داشته و مناطق واقعه در مشرق
دغ پترکان مزروع بوده اند. فعلا سه مزرعه موسوم به یزدان و نظرخان و کبوده
در آنجا وجود دارد و فقط سه رشته از قنوات قدیمه را دائر کرده اند.
مزرعه های مزبوره را هر گاه کلیه قنوات تعمیر شود می توان توسعه داد و در
آنجا ایرانی چادرنشین دیده نمی شود زیرا دهقانان ایرانی زارع می باشند.
4 - تعداد اهالی این منطقه نامعلوم بوده و فقط عشایر مختلفه که اسامی
آنها معروف است در آنجا وجود داشته و اهمیت آنها از تعداد چادرهایشان
معلوم می شود.
محل هایی که هر یک از عشایر در زمستان اشغال می کنند در نقشه نمره 2 تعیین
شده است .
3 - اجمال تاریخی راجع به منطقه سرحدی
1 - ممالک ایران و افغان در ایام قدیم گاهی به طور متحد و گاهی به طور
جداگانه زندگانی کرده و دارای یک زبان رسمی مشترک می باشند.
سرحدات فعلی از انفکاک مناطقی که در تاریخ معروف خراسان در شمال و بلوچ
در جنوب بود ایجاد گردیده ایرانی ها مدعی هستند مناطق سرحدی که هنوز تحدید
نشده است جزو متعلقات ایالات شرقی ایران محسوب می شود در صورتی که افغانها
مدعی می باشند که مناطق مزبور جزو ایالت هرات است .
برای اینکه خاتمه به این اختلاف داده شود انگلستان که آن ایام حامی دولت
افغانستان بود در تاریخ 1890 ژنرال ماکلین را مامور تحدید سرحد هشتادان
نمود و به طوری که قبلا گفته شد سرحدی که به وسیله ماکلین تعیین گردید
مملکتین آن را قبول کرده اند به علامت سرحدی نمره 39 منتهی می شود.
2 - افغانها راجع به منطقه که در جنوب خط ماکلین واقع است ادعا می نمایند
که چون سرحدی که از طرف ژنرال ماکلین تحدید گردیده فقط شامل دشت هشتادان
بوده و امیر عبدالرحمن خان که آن ایام حکومت می کرد رضایت خود را فقط برای
این قسمت داده است و حال آن که تحدید سرحد در طرف جنوب هشتادان تعقیب شده
و با این تحدید افغانستان موافقت ننموده و به این جهت چشمه غشلوشی و
اطراف آن واقعه در مغرب قسمت مزبور فعلا در دست افغانها می باشد.
در مراسله که وزارت امور خارجه انگلیس در تاریخ 7/7/1933 به وزیر ایران
نوشته (ضمیمه الف - 6) اشعار گردیده است که چون نقشه که از طرف ماکلین
تهیه گردیده بود پیدا نشده لهذا نقشه را می فرستند که علائم سرحدی را که
بعدا گذارده شده است نشان می دهد. در توصیف علامت نمره 39 که در ورقه
مشخصات علائم ماکلین داده شده تصریح گردیده است که علامت مزبور در انتهای
کوه های گدایانه نصب شده است و از طرف دیگر در اول همان ورقه مشخصات اشعار
شده است که کوه های مزبور در جنوب هشتادان را تحدید نموده و پایین تر سرحد
هشتادان در کوه گدایانه شروع می شود. ممکن است اختلافی بین نقشه که پیدا
نشده و نقشه دوم که در دست است موجود باشد در صورتی که امیر عبدالرحمن خان
خط ماکلین را کاملا به موجب مراسله خود که ضمیمه به این راپرت است (ضمیمه
الف - 5) قبول کرده است با وجود این که اسم هشتادان در خاتمه مراسله
مذکور گردیده ولی این تذکار طوری نیست که ثابت بکند که قبولی فقط شامل
صحرای هشتادان است به علاوه هیچ اعتراضی از طرف افغانستان راجع به این
نکته به عمل نیامده و به موجب ماده 3 مقاوله نامه که با ایران بسته شده با
قبول علائمی که از طرف ماکلین گذارده شده بود دولت افغانستان علامت نمره 39
را که جز علائم مذکوره است قبول نموده و این موضوع اختلاف را مرتفع می سازد
به این جهت علامت نمره 39 را به مثابه انتهای خط ماکلین قبول نموده و چشمه
غشلوشی و اطراف آن را متعلق به ایران شناختیم .
3 - ادعای ایرانیها راجع به قسمت شمال خط ماکلین .
کمیسیون تحدید حدود ایران مدعی است که خط ماکلین باید از علامت سرحدی نمره
1 تا علامت نمره 39 منظور گردد و سرحد در منطقه واقعه در شمال علامت نمره 1
تعیین نگردیده است و بالنتیجه کوتاهترین خطی که از علامت سرحدی نمره 1 در
مسیر هریرود امتداد پیدا می کند باید سرحد را تشکیل داده و در این صورت
اسلام قلعه به ایران تعلق بگیرد صحیح است که مطابق نقشه ماکلین علامت نمره 1
در شمالی ترین منطقه سرحد ایران و افغانستان واقع نبوده و این علامت در
اطراف اسلام قلعه و نزدیک دربند خرابه واقع بوده و در شمال آن هیچ علامتی
موجود نیست ولی متن یادداشت ژنرال ماکلین متضمن تصریحاتی راجع به این
موضوع می باشد در صفحه دوم یادداشت مراتب ذیل مندرج است :
(... در اراضی کافر قلعه واقعه بین هریرود و کال کله متعلق به افغانستان ).
و در خاتمه همان یادداشت برای تعیین امتداد خط سرحدی مراتب ذیل مندرج
است :
(... و بعد خط کال کله تا هریرود امتداد می یابد).
ژنرال ماکلین رود کال کله را مثل سرحد در شمال علامت نمره 1 - نشان داده و
تعلق اراضی کافرقلعه (اسلام قلعه ) به افغانستان اعلام داشته است از طرف دیگر
اراضی مزبوره از چندین سال به این طرف در تصرف افغانها بوده و در آنجا یک
پست سرحدی دارند پست ایرانی در مغرب کال کله برقرار شده است . به این دلائل
دعوی کمیسیون ایرانی موجه شناخته نشد ولی مجرای رود کال کله در این قسمت
در یک طول 6 کیلومتری پر شده و از بین رفته است . در نقشه ماکلین این قسمت
به وسیله و نقطه هایی نشان داده شده و اسم رود در آن جا تعیین گردیده است .
به موجب این نقشه باید قبول کرد که ژنرال ماکلین شعبه غربی رود را سرحد
قرار داده است ولی مجرای رود مدت نیم قرن به اندازه پر شده بود که ممکن
نیست آن را در محل پیدا نمود و مجرای مزبور در محلی که راه هرات به مشهد
به آن تلاقی می کنند مجددا ظاهر گردیده و تا هرات امتداد پیدا می کند و به
طوری که در نقشه نمره 3 ضمیمه نشان داده شده است مجرای رود بلافاصله در
شمال دربند خرابه منقسم می گردد ایرانی ها می خواستند شرقی ترین شعبه و
افغانها غربی ترین شعبه را به عنوان سرحد قبول نمایند نظر به اینکه همواره
شعب مذکوره پر شده و جای آنها عوض می شود هیچ یک از آنها را نمی توان سرحد
قرارداد یک خط مستقیم بین محلی که رود منشعب می شود و محلی که راه با رود
تلاقی پیدا کرده و در آنجا رود مزبور مجددا شروع می شود بهترین سرحد خواهد
بود و باید سه علامت در دو انتها و در وسط این خط به طوری که در نقشه به
وسیله (A - B - C) نشان داده شده است نصب نموده و بعد در ملتقای رود از
کال کله تا هریرود یک علامت دارای حروف (H) گذارده و بین علامت مذکور و علامت
(C) و در کنار رود کال کله یک علامت دیگر دارای حرف (D) نصب نمود تا اینکه
سرحد در محل به طور آشکار نشان داده شود.
چون ژنرال ماکلین نقطه منتهی الیه سرحد را در هریرود تعیین و همچنین
پروتکل سرحدی روسیه و افغان نشان می دهد که سرحد روسیه کمی بالاتر در شمال
در حوالی ذوالفقار شروع می شود لهذا هریرود واقعه بین این دو نقطه باید
سرحد را تشکیل دهد نظر به اینکه هریرود یک رود بزرگی است سرحد باید خط
وسطالمیاه آن را تعقیب نماید.
4 - تعیین خط سرحدی که هنوز تحدید نگردیده است
1 - توصیف منطقه واقعه در انتهای خط ماکلین
خط ماکلین با وجود این که در چندین جا منحنی می باشد خطی است که بالمجموع
از شمال به جنوب امتداد یافته و افغانستان در شرق و ایران در غرب آن واقع
می باشد.
منطقه واقع در شمال یک خطی که از علامت سرحدی نمره 39 به طرف مغرب امتداد
یافته و منتهی الیه خط ماکلین می باشد باید تماما به ایران تعلق بگیرد
منطقه متنازع فیه در جنوب خط مزبور واقع است .
کوه های شمتیغ جزو منطقه می باشد که در خط ماکلین تعیین نشده است .
نظر به اینکه چاه سرخ در اول منطقه متنازع فیه واقع است متعلق به افغانستان
می باشد.
توضیحاتی که راجع به علامت نمره 39 داده شده و در آخر ورقه مشخصات سرحدی
ضمیمه یادداشت ماکلین مندرج است (ضمیمه الف - 3) به قرار ذیل است :
این علامت خط ارتباطیه بین چاه سرخ و تیرگشت را حفظ می نماید خط مزبور از
وسط دره که به وسیله کاتارخ سرخ و پیشامدگی علامت 39 تشکیل می شود عبور
می نماید.
بالنتیجه علامت 39 طوری واقع شده که خط سرحدی راهی را که از چاه سرخ به
تیرگشت می رود قطع نمی کند خود این کیفیت که لازم دانسته اند راهی که از
چاه سرخ شروع گردیده و به تیرگشت می رسد حفظ کنند معلوم می نماید که این
نقطه متعلق به افغانستان است و اگر این طور نبود علامت 39 در قلعه یال خر
که مرتفع ترین نقطه است قرار می گرفت و هیچ ذکری از راه چاه سرخ - تیرگشت
نمی شد. با در نظر گرفتن این مراتب لازم می شود که بعد از علامت 39 خط سرحدی
را طوری منحرف ساخت که چاه سرخ در خاک افغانستان بماند.
ایرانی ها در یادداشت خود مدعی هستند که موسی آباد به آنها متعلق است به
جهت اینکه محل مزبور در شمال غربی چاه سرخ انتها نقطه خط ماکلین (ضمیمه ث -
1) واقع می باشد در صورتی که نقطه انتهای خط ماکلین چاه سرخ نبوده و علامت
39 می باشد که تقریبا در سه کیلومتری شمال غربی نصب گردیده است .
موسی آباد درست در 22 کیلومتری غربی همان علامت سرحدی واقع است .
ایرانی ها سرحدی را تقاضا نموده اند که از مشرق دریاچه (نمکسار) گذشته و
بعد از چاه سرخ رباطترک را هم شامل باشد معذالک به طوری که در فوق گفته شد
نظر به اینکه چاه سرخ در خاک افغانستان می ماند ممکن نشد ترتیب اثری به
تقاضای ایرانیها داده شود.
افغان ها مدعی شدند که باید سرحد طوری تعیین گردد که دارای خط منحنی که از
شمال به مغرب موسی آباد در امتداد شمال غربی ادامه پیدا نماید بوده و بعد
از علامت نمره 39 چشمه غشه لوشی و کلیه دره سرگردان در خاک آنها بماند.
با وجود اینکه از سالها متمادی عشایر افغانی عادت دارند به غشه لوشی و
اطراف آن بیایند ولی نظر به اینکه موضوع به طوری که در فوق ذکر شده راجع
به سرحدی است که تعیین و قبول گردیده است تقاضای افغانستان غیر قابل قبول
شمرده شد.
2 - تعیین سرحد بعد از علامت نمره 39 و اختلاف راجع به موسی آباد
ریختن شالوده تعیین خط سرحدی بعد از علامت نمره 39 که نقطه انتهای جنوبی
خط ماکلین را تشکیل می دهد و جستجو نقاط مشخصه برای تعیین سرحد مزبور
اینجانب را فوق العاده مشغول کرده بود.
کیفیت و اهمیت اختلاف راجع به موسی آباد همین قدر که امتداد خط سرحدی تعیین
گردید به طور روشن ظاهر خواهد شد. من هیچ سند قراردادی برای اینکه بتوان
قسمت غیر مشخص سرحد را بالمجموع تعیین نماید پیدا نکردم حتی نقشه صحیحی
در دست نبود بنابراین مجبور شدم پاره اطلاعاتی به دست بیاورم که به موجب
آن بتوان خط سرحدی را تعیین نمود برای نیل به این مقصود بدوا شروع به
مطالعه اسناد دیگری که طرفین داده بودند نموده و پاره اظهاراتی که در
مواقع مختلفه یکی از طرفین کرده و ممکن بود در نفع استدلال طرف دیگر تعبیر
گردد همچنین اعترافهای مثبته طرفین را مورد توجه قرار داده و وقتی که
استدلالاتی که طرفین در مذاکرات و مباحثات خود کرده بودند به نظر اینجانب
غیر مکفی آمد مجبور شدم برای آنکه اظهار عقیده راجع به واگذاری اراضی
متنازع فیه به طرفین نمایم مراجعه به اطلاعات نژادی و تاریخی همچنین اطلاعات
جغرافیایی و توپوگرافی بکنم .
با در ذهن داشتن این اطلاعات راجع به علامت نمره 39 فکر کرده و می خواهم دو
نکته ذیل را که ناشی از اظهارات قبل من می باشد مجددا خاطرنشان نمایم .
نکته اول - نظر به وضعیتی که کلیه سرحد از شمال تا علامت نمره 39 دارا
می باشد اراضی که در شمال یک خطی می ماند که از علامت نمره 39 به طرف مغرب
امتداد می یابد باید بالطبع و به موجب قرارداد ماکلین به ایران تعلق
بگیرد.
نکته دوم - و نیز توضیح دادم که به موجب توصیف راجع به علامت نمره 39راه
چاه سرخ - تیرگشت همچنین خود چاه سرخ باید در نتیجه قرارداد متقابله ماکلین
افغانستان باقی بماند.
نقطه سوم اتکا - این نقطه را در تعیین نقطه سرحدی که از طرف شمال به
دریاچه (نمکسار) منتهی می شود پیدا کردم دریاچه (نمکسار) از مدتها به این
طرف مورد استفاده طرفین بوده و مامورین آنها مالیات اخذ کرده و نمک آن به
معرض فروش گذارده می شود در یادداشتی که از طرف کمیسیون ایرانی به ما داده
شده و سواد آن از طرف سفارت ایران به وزارت امور خارجه ترکیه ابلاغ گردید
منجمله اشعار شده است :
ماده 3 - راجع به معدن نمک واقعه در جنوب خوش آب و موسی آباد دولت ایران به
احتیاجات افغانها به نمک اعتراف داشته و نمی خواهد مشکلاتی برای استفاده
آنها از نمک تولید نماید و برای این مقصود حتی قبول خواهد کرد که از خط
استانوکو تجاوز شود معذالک نظر حکم محترم را به این موضوع جلب می نماید که
ایرانیها نیز احتیاج به نمک این محل دارند از طرف دیگر مساحتی که روی
نقشه به عنوان معدن نمک نشان داده شده تماما دارای معدن نمک نبوده و
قسمتی از آن باطلاق و فاقد نمک است بنابراین لازم است سرحد را در این نقطه
طوری تعیین کرد که یک قسمت نمک به افغانستان تعلق بگیرد.
دولت قبول می کند که سرحد از میان دریاچه نمک عبور کرده و طرفین از آن
استفاده نمایند. از تحقیقاتی که در این نقاط به عمل آمد واضحا معلوم
گردید که طرفین احتیاج دارند به مقدار مختلف تحصیل نمک از این دریاچه شور
نمایند در کنار شمال دریاچه (نمکسار) دو تپه وجود دارد که در روی نقشه
نشان داده شده است یکی از آن دو تپه واقع در مشرق موسوم است به سیاه کدوی
افغان و دیگری واقعه در طرف مغرب که موسوم است به سیاه کدوی ایران . از
تحقیقاتی که به اتفاق کمیسیون های طرفین در محل و در قرا اطراف به عمل
آوردم برای من اطمینان حاصل شد که تپه های فوق الذکر حقیقتا دارای همان
اسامی می باشند.
در یادداشتی که از طرف وزارت امور خارجه ایران در تاریخ 15 حوت 1303 به
سفارت افغانستان فرستاده شده و جزو اسنادی است که از طرف کمیسیون
افغانستان تسلیم گردیده است سیاه کدو متعلق به افغانستان ذکر شده است
(ضمیمه ها).
این مدارک به من ثابت نمود که سرحد لزوما باید با عبور از بین سیاه کدوی
ایران و سیاه کدوی افغانستان و دریاچه (نمکسار) اتصال پیدا کند این تحدید
با کیفیت و اوضاعی که از سالها به این طرف موجود است مطابق بوده و به
طوری که تجربه نشان می دهد احتیاجات مملکتین را از نمک تامین می نماید بدین
طریق دو تپه سیاه کدو به عنوان سومین نقطه اتکا برای تحدید سرحدی انتخاب
گردید.
نقطه چهارم - من خواستم خطی را که باید سرحد را با شروع از علامت نمره 39
تعقیب نموده و به تپه های سیاه کدو اتصال پیدا نماید تصریح نمایم .
معادن نمکی که مورد استفاده ایران است در مغرب دریاچه و معادن مورد
استفاده افغانها در کناره های شمالی و شرقی دریاچه واقع می باشد و این خط
جدید نباید ضرری به استخراج نمک وارد آورد.
در موقع تحقیقاتی که در منطقه واقعه در شمال دریاچه (نمکسار) به عمل
آورده ام راجع به روابط روزانه طرفین بین چاه فاضل و موسی آباد همچنین دائر
به پلیس و تفتیش سرحد اطلاعاتی تحصیل کردم . عشایر و گله های افغانی که
می خواهند از رود سرگردان که از جنوب خوش آب جاری است عبور کرده و به طرف
شمال بروند از طرف پست سرحدی ایرانی در خوشابه ممانعت گردیده و توقیف
می شوند ولی به عشایر و گله هایی که بدون عبور از رود حرکت می نمایند مزاحم
نمی شوند بدین طریق پست سرحدی مزبور عملا اراضی را به طور عادی تحدید
می نماید به طوری که اهالی مملکتین می توانند آزادانه از دریاچه دوز
(نمکسار) استفاده نمایند. به این ترتیب یک نقطه اتکایی در نتیجه اینکه
سرحد از رود سرگردان در مشرق چاه فاضل عبور می کند به دست می آید.
نقطه پنجم - این نقطه باید بین علامت نمره 39 و چاه فاضل قرار گیرد هر گاه
کیفیت و شکل طبیعی و موقعیت کوه های شمتیغ در نظر گرفته شود لازم می آید
سرحد را در خط قله و دامنه های شمالی کوه های مزبور برقرار نموده و من هیچ
سندی راجع به این موضوع که جنبه قراردادی داشته باشد پیدا نکردم در
مراسلات سیاسی متبادله دولت ایران از تجاوز افغانها به موسی آباد شکوه
نموده و نسبت به این اوضاع شکایت کرده بود. جز راجع به موسی آباد از هیچ
مناقشه که مبادله مراسلات سیاسی را در مورد اراضی واقعه بین علامت نمره 39
و چاه فاضل موجب گردیده باشد اطلاعی پیدا نکردم .
دامنه های شمالی کوه های شمتیغ همچنین دامنه های جنوبی آن از ایام خیلی قدیم
محل سکونت عشایر افغان در فصل زمستان بوده است عشایر مزبوره همه ساله
زمستان را در آنجا می گذرانند. اقامت عشایر مزبور در آنجا از قبرستانهایی
که در نقاط مختلفه وجود دارد معلوم است عشایر در فصل زمستان به آنجا آمده
و در اطراف چشمه ها سکنی می کنند عشایر مزبوره در پاره نقاط چاه هایی نیز
حفر کرده اند صحت توضیحاتی را که در یادداشت تتمیمی (ضمیمه 2) که از طرف
کمیسیون افغانستان تقدیم گردیده است و راجع به چشمه و چاه های مزبوره بود
در محل ملاحظه نمودیم هیچ مدرکی راجع به اقامت ایرانیها در این منطقه و
استفاده آنها از آنجا وجود ندارد بنابراین قهرا باید معترف شد که این
نقطه متعلق به افغانها است راجع به تحدید سرحد بعد از علامت 39 اصول ذیل
را اتخاذ گردید
قسمت شمالی خطی که از علامت نمره 39 به طرف مغرب امتداد پیدا کرده است
باید به ایران واگذار گردیده و دامنه های شمالی کوه های شمتیغ که محل سکونت
افغانها است به افغانستان واگذار شده و رود سرگردان که در مقابل چاه فاضل
جاری می شود در امتداد سرحد باقی مانده و خط سرحدی به دریاچه اتصال داده
شده و آن را از بین دو سیاه کدو عبور دهد:
هر گاه به حل اختلاف راجع به موسی آباد موفق شویم ممکن خواهد بود خط سرحدی
را که از علامت 39 به دریاچه نمکسار امتداد پیدا می کند به طور قطعی تعیین
نماییم .
3 - موضوع موسی آباد
محل موسوم به موسی آباد مرکب است از یک چشمه و سه کلبه محقر گلی در
بزرگترین این سه کلبه قراولان افغانی سکنی می کنند دو کلبه دیگر را یک نفر
افغانی مورد استفاده قرار داده است آب موسی آباد از چشمه که آب آن از
چاه هایی که به یکدیگر اتصال پیدا کرده اند حاصل می شود مجرای چاه های مزبور
از شمال شروع گردیده و در طول تقریبا یک کیلومتر به طریق فنی بنایی و
ساخته شده است .
کلبه های محقر گلی دارای قیمت و اهمیت نمی باشند آب است که اهمیت و قیمت به
اراضی واقعه در اطراف موسی آباد می دهد
علاوه بر چشمه ای که شرح آن را دادم در جنوب شرقی موسی آباد چشمه های دیگری
به طور متفرق وجود دارد.
چشمه های مذکور در حدود اماکن زمستانی عشایر افغانی واقع شده اند عملا
موسی آباد تحت اشغال افغانها بوده ولی ایران از لحاظ حقوقی هیچ وقت این
اشغال را نشناخته و همواره بر علیه آن اعتراض کرده است
به موجب اسنادی که از طرف دولت افغانستان برای رد اعتراضات دولت ایران
نسبت به اشغال موسی آباد (ضمیمه 2 - ب ) به ما داده شد دولت انگلستان کرارا
برقرار ماندن استاتوکو را در موسی آباد تقاضا کرده است از این اسناد
مستفاد می شود که هیچ جنبه قطعی و متکی به اساس حقوقی راجع به اشغال
موسی آباد از طرف افغانها در آن ایام داده نشده است فقط اشغال عملی از طرف
افغانها نمی تواند در مقابل اعتراضات ایرانیها حق مالکیت حقوقی و قراردادی
به افغانها بدهد.
چشمه موسی آباد و مستحفظین سرحدی در خطی که از علامت نمره 39 به طرف مغرب
امتداد یافته قرار گرفته است . آبی که سبب آبادی این محل گردیده در اراضی
جاری می شود که بلاتردید متعلق به ایران است .
بنا بر دلائل مزبوره تصمیم گرفتم منطقه موسی آباد را به دو قسمت تقسیم کرده
و خاکی را که چشمه در آن واقع است و اراضی که از چشمه مزبور مشروب می شود
با دو بنای گلی به ایران واگذار نموده و محل سکونت زمستانی عشایر را
واقعه در روبرو و جنوب و همچنین قبرستان و چشمه های آن قسمت را به
افغانستان واگذار بکنم .
طرفین متعاهدین بر طبق این تصمیم حکمیت می توانند این واگذاری را بدون
اشکال و مصارف متقابله انجام دهند مسلم است که املاک خصوصی تابع مقررات
عمومی قوانین می باشد مزایای سیاسی و اداری تصفیه اختلاف موسی آباد که از سی
سال به این طرف لاینحل مانده بود بی شمار است .
4 - تحدید قطعی سرحد بین علامت سرحدی نمره 39 و دریاچه نمکسار
در فوق اظهار کردم که چطور برای من ممکن گردید ماخذهایی را که برای تعیین
سرحد به کار می خورد پیدا نمایم با استفاده از این ماخذ و با در نظر گرفتن
راه حلی که برای اختلاف موسی آباد پیدا گردید من قطعا سرحد را روی نقشه
ترسیم نمودم در ترسیم این خط سرحدی به نظر من صحیح نیامد که به حد زیادی
رود سرگردان را ماخذ قرار دهم زیرا رود مزبور در قسمت اول خود به طور
محسوسی به طرف شمال غربی جریان داشته و به واسطه عرض مجری خود برای سرحد
مناسب نیست . برای تسهیل امور پستهای سرحدی طرفین که برقرار خواهد شد
ناچار خط سرحدی را از تپه هایی که در اراضی آشکار است انتخاب نمودم .
خط سرحدی که به طور قطعی از علامت سرحدی نمره 39 تا دو سیه کدو تعیین
گردیده و همچنین محل علامتهایی که در این خط گذارده خواهد شد به قرار ذیل
می باشد:
(نقشه نمره 3)
علامت نمره 40 روی تپه کوچک واقعه در 3 کیلومتر و نیمی مغرب علامت نمره 39.
علامت نمره 41 روی تپه اتامحمد در چهار کیلومتر و نیمی علامت فوق الذکر.
علامت نمره 42 روی تپه (انس سرت ) در چهار کیلومتر و نیمی مغرب علامت
فوق الذکر.
علامت نمره 43 روی تپه واقعه تقریبا در پنج کیلومتری مغرب علامت فوق الذکر.
علامت 44 روی تپه واقعه تقریبا در چهار کیلومتری مغرب علامت فوق در دامنه
غربی دره سرگردان و در مشرق چشمه سید و (نقشه نمره 4).
علامت نمره 45 در 1000 متری مغرب علامت فوق و در 150 متری شمال قبرستان
افغانی .
علامت نمره 46 در 400 متری جنوب غربی علامت فوق و نزدیک زاویه آخرین دیوار
باغ موسی آباد.
علامت نمره 47 در 1200 متری جنوب غربی علامت 46 و در دامنه واقعه در مغرب
چشمه نوری .
بعد از علامت نمره 47 سرحد به طرف جنوب (نقشه نمره 3) با عبور از یک طول
تقریبا دو کیلومتری از خط کوچک مقسم المیاه امتداد یافته و به جنوب رود
سرگردان سرازیر می شود.
علامت 48 روی قلعه واقعه در ساحل شمالی رود مزبور ساخته خواهد شد از آنجا
سرحد در طرف جنوب غربی رود سرگردان را در یک طول 4 کیلومتری تا تپه
کوچک قره داش تپه در دره تعقیب کرده و علامت نمره 49 در آنجا گذارده خواهد
شد.
از آنجا سرحد رود سرگردان را عبور و به خط قله قسمت غربی کوه شمتیغ زنگلاب
رسیده و در آنجا به فاصله دو کیلومتر و نیم دورتر علامت نمره 50 در قله
(نار یا بیزوری ) قرار داده شده و علامت نمره 51 در چهار کیلومتر و نیمی در
جنوب علامت قبل روی شت تپه قرار داده خواهد شد (درست است که افغانها مالکیت
تپه چاه فاضل را مطالبه می کنند ولی این تپه به علاوه اینکه در مغرب رود
سرگردان واقع است تنها تپه است که دشت سارگون متعلق به ایران را حفظ و
حراست می کند بنابراین آن را به ایران واگذار کرده و به همان دلیل در آنجا
سرحد را از مشرق رود سرگردان گذراندم .
بعد از علامت نمره 51 سرحد مجددا به رود سرگردان سرازیر شده و تقریبا در
طول ده کیلومتری آن را تعقیب نموده و به نقطه انشعاب دو بستر این رودخانه
که یکی کهنه و دیگری تازه است متصل می شود و در آنجا علامت نمره 52 قرار
داده خواهد شد.
از آنجا خط سرحدی تقریبا در یک طول ده کیلومتری مجرای کهنه رود سرگردان
را تعقیب نموده و سیاه کدوی افغانستان را به افغانستان و سیاه کدوی ایران
را به ایران گذاشته و به دریاچه نمکسار منتهی گردیده و در آنجا در ساحل
علامت نمره 53 قرار داده خواهد شد از این نقطه سرحد در جنوب از دریاچه
گذشته و در مغرب به ساحل دریاچه کال یارک می رسد.
5 - سرحد در جنوب دریاچه نمکسار
کال یارک جنوبی ترین زاویه دریاچه نمک را تشکیل می دهد این محل قریه نبوده و
محل قشلاقی عشایر زیاد افغانی است تعلق محل مزبور به افغانها ناشی از
اسناد دیگر نیز می باشد بنابراین خط سرحدی از علامت نمره 54 که در ساحل
دریاچه در شش کیلومتری شمال غربی محل مزبور قرار داده خواهد شد شروع
خواهد گردید.
نقشه نمره 5
یک راهی بین ایران و افغانستان در قسمت جنوبی دریاچه نمک امتداد یافته و
از کال حوض عبور می کند لازم است دولتین در این راه پست های سرحدی برقرار
نمایند بهترین محل بالطبع طرفین کال حوض خواهد بود پست ایرانی ممکن است در
دامنه غربی کال حوض و پست افغانستان در دامنه مقابل قرار داده شود.
کال حوض قریه نبوده و یک محل غیر مسکونی دارای دو آب انبار آجری که ساختمان
آنها قدیمی است می باشد فاصله بین آنها 50 متر است پاره قسمتهای
آب انبارهای مزبور خراب و متروک گردیده است ولی می توان آنها را تعمیر
نموده و برای پست های سرحدی مورد استفاده قرار داد به این دلیل باید
آب انبار واقعه در مغرب را به ایران و آب انبار مشرق را به افغانستان
واگذار نمود.
علامت نمره 55 در یک فاصله متساوی بین این دو آب انبار قرار داده خواهد شد
از این نقطه خط سرحدی تقریبا در یک فاصله 8 کیلومتری به طرف جنوب رفته و
به منتهی نقطه هاشم تپه رسیده و علامت نمره 56 در قله تپه مزبور قرار داده
خواهد شد علامت نمره 57 روی طلعت تپه واقعه در 7 کیلومتری جنوب شرقی علامت
فوق الذکر قرار داده خواهد شد این نقطه انتهای منطقه دریاچه دغ پترکان
می باشد و عشایر چادرنشین افغانی در نواحی مغرب محل مزبور که مرتع آنها
می باشد با وجود حضور ایرانی ها که یزدان را واقعه در ساحل شرقی دریاچه در
تصرف دارند به طور متفرق ساکن هستند. خط سرحدی در این منطقه موکول به
سرنوشت محل یزدان است اگر نقاط یزدان و کبوده از طرف ایرانی ها اشغال نشده
بود ممکن بود سرحد را از طلعت تپه در مسیر عمومی جنوب با قطع دغ پترکان
قرار داد. ولی اگر قبول بکنیم که این ناحیه متعلق به ایران است لزوما
باید خطوط ارتباطیه برای این نقطه قائل بشویم .
5 - موقعیت یزدان
محل یزدان که فعلا مرکب است از یک مزرعه و چند خانوار سکنه و یک پست
ژاندارمری و یک دفتر گمرکی در دست ایرانی ها است و کبوده واقعه در 12
کیلومتری جنوب یزدان که دارای یک مزرعه و چند خانوار سکنه است نیز تحت
اشغال ایرانی ها است . بین این دو محل مزرعه نظرخان متعلق به یک نفر افغانی
واقع می باشد در اطراف محل های مزبور نقاطی وجود دارد که عشایر افغانی در
ایام زمستان از آن استفاده می کنند دولت افغانستان مدعی است که این اراضی
به او متعلق بوده و جزو منطقه ای است که تا حال تحدید نگردیده و ایرانی ها
از عدم انتظامی که در ایام انقلاب در افغانستان حکم فرما بود استفاده و در
آنجا مستقر شده اند و در این صورت اشغال اراضی مذکوره از طرف ایرانی ها
نمی تواند عنوان مالکیت قانونی داشته باشد. ایرانی ها اوراقی ارائه کردند
که مشعر بر حق مالکیت آنها در ایام خیلی قدیم نسبت به مناطق مزبور می باشد
افغانها هم به نوبه خود اسناد مخالف اسناد ایرانی ها ارائه دادند مطالعه
کلیه اسناد مزبوره واضحا نشان داد که موضوع در واقع راجع به اوراق مالکیت
خیلی قدیمی است که از طرف اشخاص متفرقه صادر گردیده است بنابراین ممکن
نبود اسناد مزبور را به مثابه اسناد رسمی مثبته که بتواند وضعیت
جغرافیایی خط سرحدی را عوض نماید فرض نمود. افغان ها هیچ وقت اعتراضی نسبت
به اشغال این منطقه از طرف ایرانی ها ننموده اند تصرف این اراضی از طرف
ایرانی ها به علل و جهات مبنی بر ضرورت و احتیاج بوده که کاملا شبیه به علل
و جهاتی است که افغانها را وادار نمود که در منطقه شمال دریاچه نمک مستقر
شوند. با فقدان مدارک مثبته وضعیت حاضره را باید بالطبع برای تصمیمی که
راجع به خط سرحدی اتخاذ خواهد شد مدرک قرار داد.
بنابراین دلائل محل های یزدان و کبوده به ایران واگذار گردیده و مزرعه
نظرخان واقعه بین این دو نقطه که مالک تبعه افغان آن هیچ وقت تابع اوامر
پست ایرانی نبوده است به افغانستان واگذار می شود.
بنابراین راه یزدان که با عبور از چشمه پترکان و چاه توم به داخل ایران
می گذرد همچنین راه کبوده که آن نیز از میان خوشابه (معصوم آباد) و ملکی
داخل خاک ایران می شود باید به ایران تعلق بگیرد بنا به مراتب فوق خط
سرحدی باید بعد از طلعت تپه به سمت جنوب شرقی امتداد یافته و به قله واقعه
در نه کیلومتری که در آنجا علامت 58 قرار داده خواهد شد منتهی گردد. خط
سرحدی در امتداد جنوب شرقی تا نقطه موسوم به کوچک قره واقعه در پنج
کیلومتری ساحل دریاچه که در آنجا علامت سرحدی 59 گذارده خواهد شد ادامه
پیدا خواهد کرد در صورتی که علامت نمره 60 باید در همان امتداد و با قطع
نقطه شمالی دریاچه روی تپه واقعه در جنوب مصب کاچ رود قرار داده شود.
بدین ترتیب چشمه پترکان و چاه توم در خاک ایران باقی مانده و چشمه هماکوه
و چاه محمد در خاک افغانستان باقی خواهد ماند و سرحد امتداد شرقی را در
یک فاصله ده کیلومتری تعقیب نموده و علامت نمره 61 در چهار کیلومتری در
شمال گمرک خانه یزدان (نقشه نمره 6) و علامت نمره 62 در نقطه واقعه در 5/4
کیلومتری شمال شرقی گمرکخانه فوق الذکر و در 100 متری مشرق ابتدای مجرای
آب که به طرف یزدان می رود و تقریبا در پنج کیلومتری جنوب شرقی علامت نمره
61 قرار داده خواهد شد.
علائم نمره 63 و 64 و 65 به قرار ذیل قرار داده خواهد شد.
اولی در 5/2 کیلومتری جنوب غربی علامت 62 در کنار شمالی نهر حوض و دومی
تقریبا دو کیلومتر و نیمی مغرب علامت فوق الذکر و در کنار جنوبی نهر مذکوره
و سومی تقریبا در دو کیلومتری غربی علامت 63 در کنار شمالی مجرای نهر
فوق الذکر بستر نهر حوض سرحد بین علامت 63 و 65 قرار داده شده و بعد سرحد
رو به جنوب غربی رفته تا مجرای آب موسوم به شورآب در یک مساحت پنج
کیلومتری با گذاشتن مزرعه نظرخان در افغانستان ادامه پیدا کرده و علامت
سرحدی نمره 66 در کنار شمالی شورآب قرار داده شده است .
بعد سرحد مسیر جنوب شرقی را گرفته و به علامت نمره 67 که در قله شور واقعه
تقریبا در دو کیلومتری جنوب شورآب قرار داده شده منتهی می گردد و از آنجا
در یک مساحت پنج کیلومتری در مسیر کوه کبوده به طرف جنوب رفته و مزرعه و
قله کبوده را در خاک ایران می گذارد.
علامت نمره 68 در کنار شمالی رود غلوکه که از شمال کوه کبوده عبور می کند
قرار داده خواهد شد. با واگذاری راهی که از کبوده به خوشابه (معصوم آباد)
می رود همچنین چشمه و کوه مازنگی به ایران سرحد در مسیر جنوب غربی و
دامنه های شمالی و غربی کوه کبوده و قدری دورتر امتداد پیدا می کند به طوری
که راهی را که از دامنه های مزبوره به طرف شورآب خواهد رفت برای افغانستان
می گذارد برای تامین این ترتیب علامت نمره 69 در یک محل مسطح در مغرب
کوه های کبوده (نقشه نمره 5) قرار داده خواهد شد.
بعد خط سرحدی در یک مسافت 12 کیلومتری به سمت جنوب غربی رفته و تپه واقعه
در شمال غربی کوه نمک منتهی می شود در آنجا علامت نمره 70 گذارده شده و از
آنجا در امتداد جنوب غربی بالای تپه ها را سیر کرده و به دهنه شورآب واقعه
در یک مساحت تقریبا 15 کیلومتر منتهی می گردد.
علامت نمره 71 روی تپه واقعه در شمال گردنه مزبور گذارده خواهد شد. چشمه
شورآب در افغانستان مانده و چاه تک و معصوم آباد (خوشابه ) در خاک ایران
باقی خواهد ماند. سرحد باز با امتداد به طرف جنوب غربی از چشمه هوراب
گردنه را قطع نموده و خط مقسم المیاه را تعقیب کرده به طرف قله گوری کوه
بالا رفته و در آنجا علامت نمره 72 گذارده خواهد شد.
6 - سرحد در منطقه لم یزرع
سرحد در امتداد جنوب بعد از گوریکو سیر کرده و ملکی در ایران و کاریزک
شهاب را در افغانستان گذاشته و به نقطه غربی دو کوه سیاه دوقولو که انتهای
قسمت کوه های افغانستان را تشکیل می دهد منتهی می گردد علامت نمره 73 در 500
متری غربی نقطه مذکور قرار داده شده است نقطه موسوم به گولورد در ایران
می ماند.
بعد سرحد تقریبا دشت ناامید را از وسط قطع کرده و در امتداد جنوب شرقی
ادامه پیدا نموده و علامت نمره 74 تقریبا در یک مسافت تقریبا 35 کیلومتری
علامت سرحدی نمره 73 و تقریبا در 15 کیلومتری غربی چاه مزار قرار داده شده
است .
سرحد با تعقیب همان امتداد در یک مسافت تقریبا 25 کیلومتری چاه مزار را
در افغانستان گذاشته و از 500 متری مغرب چاه سنگر عبور کرده و علامت نمره
75 در این نقطه قرار داده شده است .
نقطه موسوم به سرخ تیغ در خاک ایران می ماند با وجود اینکه افغانستان
حاکمیت ایران را در این محل قبول ندارد وضعیت جغرافیایی آن در دامنه
کوه ها و در راه های ایرانی چنین تحدیدی را ایجاد می کند.
سرحد در یک مسافت 15 کیلومتری در همان امتداد ادامه پیدا کرده و به نقطه
واقعه در کنار در این دره رسیده و در آنجا علامت نمره 76 قرار داده خواهد
شد.
علامت نمره 77 در یک نقطه تقریبا دوازده کیلومتری جنوب شرقی علامت 76 و در
چهار کیلومتری غربی تپه سنگلاخ واقعه در انتهای شمالی کوه های هفتادگر و
علامت 78 تقریبا در 7 کیلومتری علامت فوق در راهی که از چاه دمدم و چاه سگک
می رود و در 5 کیلومتری غربی در چاه سگک برقرار خواهد شد.
نظر به اینکه دعوی افغانها راجع به مالکیت چاه سگک بی اساس شمرده شد محل
مزبور به ایران واگذار گردیده و چاه دمدم در خاک افغانستان باقی می ماند
بعد خط سرحدی تقریبا در یک مسافت 15 کیلومتری به طرف جنوب امتداد پیدا
کرده و در خط مستقیم تا علامت نمره 79 که روی تپه واقعه در مدخل گردنه
غورغوری قرار داده خواهد شد و در کنار جنوبی مجرای آبی که از این دهنه
خارج می شود ادامه پیدا می کند و دهانه غورغوری در خاک ایران می ماند.
7 - سرحد در منطقه کوهستانی
لزوم دخول در منطقه کوهستانی در حالی که خط سرحدی در منطقه لم یزرع در
امتداد جنوبی سیر می کند ناشی از این است که باید به سیاه کوه که انتهای خط
ماکماهون است برسد نگاهداشتن خط ماکماهون بر طبق مقررات مقاوله نامه لازم
می باشد با اینکه خط ماکماهون در جنوب و خط ماکلین در شمال بایستی اتصال
پیدا نمایند برعکس در نتیجه اینکه اولی از دریاچه هامون شروع گردیده و به
طرف مغرب می رود و دومی امتداد جنوب شرقی را از هشتادان تعقیب می نماید از
هم جدا و دور می شوند و در این باب لازم به اظهار عقیده راجع به یک وضعیتی
که علل آن مربوط به ایام قدیمی است نمی باشد وضعیت جغرافیایی در این منطقه
نشان داده که کوه التای واقعه در نزدیکی قلعه خورماقا در جنوب دهنه
غورغوری یک نقطه خیلی آشکاری برای تحدید حدود می باشد سیاه کوه نیز در جنوب
کوه مزبور واقع شده است نظر به اینکه این نواحی غیر مسکون می باشد خطی که
از آنجا به طرف جنوب کشیده می شود سرحد را تشکیل داده و کوه های مرتفع که
در مغرب این خط می ماند ممکن است به ایران تعلق داشته و قله های نسبتا
پست تر کوه های مزبور که در طرف دریاچه هامون سرازیر می شود به تصرف
افغانستان درآید با وجود اینکه افغانها تمدید خط سرحدی را بعد از سیاه کوه
به طرف شمال غربی با تعقیب خط قله تقاضا کرده بودند ولی مبادرت به آن
ممکن نگردید زیرا دلیل موجهی برای این اقدام وجود نداشت و همان طوری که
به عشایر افغانی در اطراف انتهای جنوبی خط ماکلین حق داده شد لازم است به
همان ترتیب با عشایر بلوچ و کرد ایرانی که در اطراف انتهای غربی خط
ماکماهون ساکن می باشند رفتار شود. در صورتی که عشایر ایرانی صاحب
جلگه هایی در اطراف سیاه کوه می باشند می توان گفت که عشایر افغانی در آنجا
وجود ندارند بنابراین خط سرحدی باید بعد از مدخل دهنه غورغوری در امتداد
سیاه کوه به سمت جنوب سیر نماید. علامت نمره 80 در مرتفع ترین قله کوه آلتای
قرار خواهد گرفت بعد خط سرحدی به کوه مرتفع دیگر واقعه در جنوب کوه اولی
رفته و از آنجا تخته سنگهای ساری قایارا که یک خط فاصل طبیعی مثل یک
دیواری تشکیل می دهد تعقیب نموده و به تپه فواد رسیده و در آنجا علامت نمره
81 قرار داده خواهد شد (نقشه نمره 7).
از آنجا خط سرحدی بالای اینجی گایارا تعقیب و به طرف مجرای آب اسیران
سرازیر شده و علامت نمره 82 روی قله وسطی که 4 کیلومتر آن طرف واقع گردیده
است قرار داده شده و علامت نمره 83 در قله سپوری تپه که در 3 کیلومتری جنوب
علامت فوق الذکر واقع است گذارده خواهد شد. این سرحد کوه اسپران را به
افغانها واگذار خواهد نمود که از آنجا سنگ آسیا استخراج می نمایند و چشمه
آب شور اسپران که عشایر لازم دارند نیز به افغانها تعلق خواهد گرفت و
صحرای اسپران که در مقابل کوه سرخ پر زوری امتداد پیدا می کند به ایرانیها
تعلق می گیرد با اینکه وجود یک کلبه محقر و چند مزرعه نزدیک چشمه اسپران
که اظهار می شود متعلق به یک نفر ایرانی است مورد مذاکره واقع گردید
ایرانی مزبور پیدا نشده و از طرف دیگر این موضوع کافی نبود که وضعیت
جغرافیایی سرحد تغییر داده شود. از تحقیقاتی که به عمل آمد معلوم شد که
این محل به افغانها متعلق است . قله ای که روی آن علامت نمره 83 باید قرار
گیرد قله ای است که در مغرب راهی که از اسپران به طرف گل نی می رود واقع
می باشد و راه مزبور متعلق به افغانستان است .
خط سرحدی در مسیر جنوبی در یک مساحت تقریبا 7 کیلومتر ادامه پیدا کرده و
منتهی به قله منفردی واقع شده موسوم به قله سردار که روی آن علامت نمره 84
نصب خواهد گردید بعد سرحد با قطع پاره مجاری آب و چندین تپه باز به طرف
جنوب امتداد یافته و به طرف سیاه کوه رفته گل نی و چاه مار را در افغانستان
و شند بلوچ را در ایران خواهد گذاشت .
علامت های نمره 85 (نقشه نمره 5) و نمره 86 و نمره 87 به قرار ذیل قرار
خواهند گرفت .
علامت اولی در قله واقعه در مغرب گل نی و دومی در نقطه مرتفعی که تقریبا در
8 کیلومتری جنوبی علامت اول واقع است و سومی روی کوهی که در جنوب علامت دوم
واقع می باشد در آنجا سرحد به سیاه کوه اتصال پیدا می کند.
8 - در نواحی غیر مسکونه مسافت بین علائم محض احتراز از مخارج طولانی تر
قرار داده شد معذلک هر گاه طرفین لازم بدانند ممکن است علائم دیگری در خط
مستقیم بین علائم قرار داده و آنها را به وسیله حروف تشخیص داد.
9 - علائمی که دارای رقم تک می باشد از طرف ایرانیها نصب گردیده و علائم
دارای رقم جفت را افغانها نصب خواهند نمود.
10 - نظر به اینکه کمیسیون افغانی تعیین پستهای پاسبانی را در خط سرحدی
جدید تقاضا نمود این موضوع در ضمیمه (ح ) به عنوان توصیه اشعار گردید.
11 - این تصمیم در شش نسخه تحریر یافته و به وزارت خارجه ترکیه تسلیم شد
که به هر یک از طرفین متعاهدین دو نسخه ابلاغ نماید.
حکم
سپهبد فخرالدین آلتای مفتش ارتش اول جمهوری ترکیه
لزوما علاوه می شود که ضمائم اصل قرارداد به زبان ترکی است ترجمه نشده
اجازه اجرای رای حکمیت دولت ترکیه راجع به تحدید حدود ایران و افغانستان
مشتمل بر هفت فصل به شرح فوق در جلسه 13 مهر ماه 1314 داده شده است .
نوع : قانون
شماره انتشار :
تاریخ تصویب : 1314/07/13
تاریخ ابلاغ :
دستگاه اجرایی :
موضوع :
منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)
قانون استخدام نیروهای مسلح انعقاد قرارداد غیر قانونی توسط دستگاه دولتی
