قصد و نیت به هیچ وجه بیع نبوده و از نظر قانونی به علت فقد عنصراساسی معامله یعنی قصد و رضاء معامله محکوم به بطلان است
تاریخ رسیدگی : 28/4/67
شماره دادنامه : 265/22
مرجع رسیدگی : شعبه 22دیوانعالی کشور
خلاصه جریان پرونده : در تاریخ 24/8/62 آقای (م) به طرفیت آقای (ه) به خواسته رسیدگی و صدور حکم والزام خوانده با انتقال قطعی سند ششدانگ یک دستگاه آپارتمان از پلاک ثبتی 12287 و12684 به موجب سند مالکیت شماره 348078 به انضمام یک رشته تلفن به شماره ... مقوم به مبلغ دو میلیون ریال تقدیم دادگاههای عمومی تهران نموده که به شعبه 6ارجاع گردیده دادگاه پس از رسیدگی طبق دادنامه غیابی ششدانگ آپارتمان موردمعامله قولنامه مورخه 3/5/61 وملحقات آن با توجه به مفاد و مندرجات نامه شماره 212027/1/63 اداره ثبت شمیران که منضم پرونده می باشد کرده است از دادنامه مذکور آقای (ه) با وکالت آقای (ک) درخواست رسیدگی واخواهی کرده و تعیین وقت و ابلاغ به طرفین آقای (ن) با تقدیم یک برگ وکالتنامه خود را وکیل معترض علیه معرفی و ضمن لایحه تقدیمی به درخواست واخواهی واخواه ایراد نموده یا اینکه دادخواست قابل پذیرش نبوده و در ماهیت دعوی نیز مدافعاتی کرده و در خاتمه تائید دادنامه راتقاضا کرده است که مبادرت به لایحه جوابیه گردیده و در جریان رسیدگی دادگاههای عمومی منحل و دادگاههای حقوقی یک و دو تشکیل شده و پرونده جهت رسیدگی به شعبه 6 دادگاه حقوقی یک ارجاع گردیده دادگاه به تاریخ 13/2/65 پس از جلب نظر آقای مشاور اعلام نظر به تایید دادنامه مورد واخواهی کرده است آقای (ک) نظریه مذکور اعتراض کرده که به دیوانعالی کشور ارسال و به شعبه 22 دیوانعالی کشورارجاع گردیده شعبه مذکور پس از رسیدگی طبق نظریه شماره 3366/8/66 نظریه معترض عنه را تایید و پرونده را جهت انشاء رای اعاده نموده است پرونده پس از وصول دادگاه به تاریخ 26/8/66 در وقت فوق العاده تشکیل جلسه داده و با توجه به محتویات پرونده ختم دادرسی را اعلام و پس از جلب نظر آقای مشاور طبق دادنامه شماره 26491/8/66خلاصتا" چنین رای صادر کرده است ( ... با توجه به محتویات پرونده واسناد و مدارک تقدیمی من حیث کل الجهات و با توجه به پاسخ اداره ثبت اسناددائر به اعلام وضعیت کل پلاک مورد مورد نظر واینکه خوانده ایراد و اعتراض موجهی به دعوی مطروحه به عمل نیاورده بنابراین کیفیت ظاهر دعوی محمول به صحت تشخیص و با توجه و به تصرفات خواهان در خانه مورد معامله لذا خوانده محکوم است به الزام به انتقال قطعی ششدانگ آپارتمان مورد معامله بشرح و قولنامه مورخه 3/5/1361 و ملحقات آن با توجه به مفاد و مندرجات نامه شماره 212027/1/63 اداره ثبت شمیران که منضم پرونده می باشد) آقای دکتر (ق) از رای مذکور درخواست تجدیدنظر کرده است ضمن بیان مقدمه ای در مخدوش بودن رای خلاصتا" چنین بیان کرده است
1 - مسجلین ذیل قولنامه به نامهای (ع) و (ق) صراحتا" در محضر دادگاه اعلام نموده اند که اینجانبان موقع تنظیم قولنامه حضور نداشته و حتی موکل یعنی آقای (ه) را هرگز ندیده و نمی شناسد و چون آقای (م) (تجدیدنظرخواه) گفته است که برای حفظ مال (ه) که خویش و قوم من هستند و به قصد خدمت به خانواده ای می خواهم که شما ذیل قولنامه را امضاء کنید که من بعدا" آپارتمان را به نام خواهر یا مادر (ه) منتقل کنم ما هم روی این انگیزه و به قصدکمک آن را امضاء کردیم ...
2 - شهود دیگر گفته اند که متن قولنامه راواخوانده نوشته و به امریکا فرستاده و موکل آن را امضاء کرد و فرستاده است و اصولا" خرید و فروش انجام نشده و آقای (م) به همه گفته بود که هدفش فقط مال موکل است ...
3 - با التفات به آنچه در دو بندفوق اشاره شده و خلاصتا" حاکیست از اینکه موکل قصد بیع نداشته و قولنامه حضوری را هم بر اثر القاآت آقای (م) خوانده که خویش و قوم موکل بوده نوشته است قصد و نیت وی به هیچ وجه بیع نبوده واز نظر قانونی طبق ماده 190و364 قانون مدنی به علت فقد عنصراساسی معامله یعنی قصد و رضا جلبی معامله ای محکوم به بطلان است .
4 - قولنامه با مبایعنامه قابل مقایسه نیست و مستندقولنامه است و طبق بخشنامه صادره از شورای عالی قضائی بخشنامه فاقد آثار حقوقی است ...
5 - در همان قولنامه کذائی ذکر شده در صورتیکه هر یک از طرفین از انجام معامله خودداری نمایند مبلغ 5میلیون ریال به یکدیگر پرداخت کنید و بنابراین واخوانده می تواند در صورت صحت قولنامه فقط مطالبه وجه التزام نماید
6 - بالاخره تلگرام مورخ 5/7/65وکیل وقت موکل به شعبه 22 دیوانعالی کشور است که موقع رسیدگی به اعتراض موکل در مهلت 5 روز اعلام نظریه دادگاه بدوی به آن شعبه مخابره شده و خلاصتا" حاکیست از اینکه ازطریق دادسرای انقلاب آپارتمان موضوع پرونده بازداشت ومراتب طی شماره 5511/65/11 به ثبت قلهک نیز اعلام شده است براساس آن از شعبه 22دیوانعالی کشور تقاضای توجه به آن منظور جلوگیری از صدور آراء و تناقص در دادگستری و دادسرای انقلاب شده که متاسفانه به این موضوع نیز توجه نشده است
7 - آقای (م) (واخوانده) به دلیل قرابت بسیار نزدیک با مادرموکل آنچنان مورد وثوق موکل بوده که کاملا" درجریان زندگی یکدیگر بودند و نمونه بارز آن اینست که وکیل آقای (م) به موجب لایحه ثبت شده به شماره 25524/2/64 در مرحله رسیدگی به واخواهی موکل در بند1و2 از لایحه خود می نویسد سرکار خانم (ص) به شرح وکالتنامه شماره 693616/5/61 وکیل واخوانده بوده ومی توانسته از موکل خود دفاع نماید ...
8 - مکاتبات آقای (م)باموکل که صراحتا" آقای (م) خط خوبی می نویسد که من به منظورحفظ حقوق شمادرآپارتمان آن نوشته را تنظیم کردم تا آپارتمان شما را برایتان حفظ کنم 0.
9 - آقای (م) مدعی است که آپارتمان و یک رشته تلفن به شماره ... را به مبلغ چهارده میلیون و چهارصد و بیست ونه هزار و سیصدوپنجاه ریال خریده آنچه که خودش مدعی است پرداخت تا مبلغ دو میلیون ریال است و بعد طی لایحه ثبت شده به شماره 13360/2/63 به دادگاه اعلام می دارد که با ( ... توجه به محوز خرید مسکن تقدیمی ونامه شماره 12225 بانک مسکن شعبه مرکزی باقیمانده ثمن تهاترشده معامله به صندوق دادگستری توزیع خواهد شد ... پس خود مدعی قبول دارد که قسمتی از ثمن معامله پرداخت نشده است حال چگونه است که دادگاه بدون توجه به این امر و تعیین اینکه این رقم چقدر است که باید در صورت صحت معامله به صندوق دادگستری و به نفع بایع ادعائی توزیع شود حکم به الزام موکل به تنظیم سند رسمی انتقال صادر می کند آیا همین نکته خاص کافی از برای احراز عدم توجه کافی دادگاه صادر کننده حکم تجدیدنظرخواسته در خاتمه تقاضای فسخ دادنامه تجدیدنظرخواسته را کرده است که مبادرت به لایحه جوابیه از طرف تجدیدنظرخوانده شده است اینکه در وقت بالا هیئت شعبه تشکیل پس از ملاحظه محتویات پرونده و مشاوره بشرح زیر مبادرت به صدور رای می نماید.
بسمه تعالی
رای : هرچند ایراد وکلای تجدیدنظرخواه از حیث اینکه معامله مورد بحث صوری بوده با تحلیلی که در رای قبلی این شعبه به عمل آمده و نیز با توجه به کلیه مندرجات قولنامه و نحوه تنظیم آن و تصریح پرداخت وجه التزام در صورت خودداری از تنظیم سند انتقال وارد نبوده وهمه قرائن حکایت از واقعی بودن معامله دارد و نه صوری بودن آن و هرچند آقای (ه) با امضاء نمودن ذیل صورت قولنامه ارسالی در معنی مبرز انشاء یک معامله را با این فعل خود به وجود آورده است و دیگر محلی از برای تردید در صدق انشاء معامله باقی نگذاشته و هرچند بشرح مستفاد از پاسخ استعلام دفتر این شعبه از دادستانی انقلاب به شماره 1274/84/5/930/4/67 هیچگونه مصادره ای نسبت به آپارتمان محل بحث صورت نگرفته تا اینکه احکام تعارض در این مورد تحقیق یافته باشد و هرچند که با عهده دار شدن آقای (م) نسبت به پرداخت اقساط وام بانکی در حقیقت اینکه مشارالیه به منزل راهن قرار گرفته در این شرایط انتقال ملک به وی از قبیل انتقال عین مرهونه به شخص دیگر مستلزم صدق عنوان راهن شخصی و مالک شخصی دیگر است نخواهد بود بلکه خریدار نیز طبق سندمعامله قائم مقام راهنی گردیده است ولی این ایراد بر دادنامه تجدیدنظر خواسته وارد است که وکلای تجدیدنظرخواه در این مرحله از رسیدگی با اشاره به موضوع پرداخت پنج میلیون ریال در قبال خودداری از تنظیم سن انتقال ظاهرا" موافقت موکل خود را با پرداخت وجه مزبور اعلام داشته اند که از این جهت دعوی مطروحه در مسیر دیگری قرار گرفته و تجدیدنظرخواه مدافعات خود را منحصرا" در ادعای صوری بودن معامله مزبور قرار نمی دهد فلذا با توجه به اینکه طبق شرط مذکور در ذیل سند عادی مدرکیه مشارالیه حق دارد از تنظیم سند انتقال خودداری و در عوض مبلغ پنج میلیون ریال پرداختنی باشدوبا توجه به اینکه در شرایط فعلی پرونده که فروشنده ظاهرا" با این امر اعلام موافقت نموده دادنامه تجدیدنظرخواسته از موارد انطباق بند یک ماده 12 قانون تشکیل دادگاههای حقوقی یک ودو تشخیص و پرونده جهت رسیدگی مجدد به این امر وتشخیص اینکه خوانده بدوی منجزا" با پرداخت وجه مزبور موافقت می نماید یا خیر واتخاذتصمیم مقتضی به دادگاه حقوقی یک تهران ارجاع می گردد.
مرجع :
کتاب قانون مدنی در آیینه آراء دیوان عالی کشور - عقود وتعهدات
به اهتمام یدالله بازگیر- انتشارات فردوسی - چاپ اول - چاپ دریا
نوع : آراء و نظریات
شماره انتشار : 265
تاریخ تصویب : 1367/04/28
تاریخ ابلاغ :
دستگاه اجرایی :
موضوع :
منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)
صرف اعلام فسخ در عقد لازمی چون بیع و آن هم بعد از یک سال و چند ماه از تاریخ انعقاد قرارداد موجب فسخ معامله نیست ضرورت داشته است که دادگاه نظر اداره تشخیص هویت را نیز اخذ نموده سپس اظهارنظر نمایند لذا در وضع موجود نظریه را واجد ایراد قضائی می داند
