آئین نامه حفاظت و بهداشت عمومی در کارگاهها
وزارت کار
ماده 1- کلیه کارگاههای موجود و کارگاه های که در آتیه تاسیس شوند باید مقررات عمومی مربوط به حفاظت و بهداشت کار را که در این آئین نامه مقرر میشود طبق ماده 48 قانون کار رعایت نمایند
فصل اول ساختمان
ماده2- ساختمان کارگاهها و کارخانه ها باید با وضع آب و هوای محل متناسب باشد
ماده 3- برای هر کارگر در کارگاه حداقل باید 12 متر مکعب فضا
منظور گردد و فضای اشغال شده به وسیله ماشین آلات یا ابزار و اثاثیه مربوط به کار همچنین فضای بالاتر از ارتفاع سه متری جز فضای مزبور محسوب نمیشود
ماده 4- سقف و بدنه و کف عمارت کارگاه باید با مصالحی ساخته و اندود شود که از نفوذ رطوبت به داخل کارگاه جلوگیری نماید و حتی الامکان مانع نفوذ گرما و یا سرمای خارج گردد
ماده 5- کف عمارت کارگاه باید هموار و بدون حفره بوده و به نحوی مناسب مفروش شود که قابل شستشو باشد و تولید گرد و غبار نکند و موجب لغزیدن کارگران نگردد در مواردی که نوع کار اقتضای ریخته شدن کار را به کف کارگاه داشته باشد باید کف کارگاه دارای شیب متناسب و مجرای مخصوص برای خروج آب و جلوگیری از جمع شدن آب در کف کارگاه باشد
ماده 6- در محل هائیکه مواد شیمیائی و سمی به کار میبرند باید بدنه دیوار کارگاه تا یک متر و 60 سانتیمتر ارتفاع از کف زمین قابل شستشو باشد
ماده 7- در صورتیکه در ساختمان کارگاه دهانه ها یا سوراخهائی موجود باشد که احتمال سقوط اشخاص برود باید به وسیله نصب پوشش های فلزی محکم و نرده هائیکه حداقل ارتفاع آن 60 سانتیمتر باشد موجبات جلوگیری از سقوط اشخاص و رفع خطر به عمل آید
ماده 8- عرض پلکان عمومی کارگاه باید حداقل 120 سانتیمتر و پا گردهای آن متناسب با عرض مزبور باشد در مورد پلکان هائی که بیش از چهار پله دارد در طرف باز پلکان باید نرده محکم نصب شود و در مسیر پلکان نباید هیچگونه مانعی وجود داشته باشد
ماده 9- عمارت کارگاه باید به تناسب وسعت محل کار به اندازه کافی در و پنجره برای ورود نور و هوا داشته باشد
ماده 10- کارگاهها ئیکه وسایل کار و نوع محصول آن طوری است که بیشتر در معرض حریق واقع شود حتی الامکان باید با مصالح نسوز ساخته شوند
فصل دوم - روشنائی
ماده 11 در هر کارگاه بایستی روشنائی کافی ( طبیعی یا مصنوعی) متناسب با نوع کار و محل تامین شود در صورتی که برای روشنائی از نور مصنوعی قوی استفاده شود باید برای ممانعت از ناراحتی چشم حبابهای مخصوصی نصب گردد
ماده 12- کلیه پنجره های بدنه و سقف که جهت روشنائی اطاق ها تعبیه شده و کلیه چراغها و حبابها باید نظیف نگهداشته شود
فصل - سوم تهویه و حرارت
ماده 13- محل کار در هر کارگاه باید بطوری تهویه شود که کارگران همیشه هوای سالم نمایند در مورد محل های کار پوشیده مقدار حداقل هوای لازم برای هر کارگر بر حسب نوع در هر ساعت 30 الی 50 متر مکعب میباشد
ماده 14- در کارگاههائیکه دود و یا گاز و یا گردوغبار و یا بخارهای مضر ایجاد میشود باید مواد مزبور با وسایل فنی موثر طوری از محل تولید به خارج کارگاه هدایت شود که مزاحمت و خطری برای کارگران ایجاد ننماید
ماده 15- در کارگاههائیکه که تهویه طبیعی کافی نباشد باید از وسایل تهویه مصنوعی استفاده شود
ماده 16- هر کارگاه باید دارای وسائلی باشد که در زمستانها و تابستان درجه حرارت داخلی آن به وضع قابل تحملی نگهداری شود
فصل چهارم جلوگیری از آتش سوزی و مبارزه با حریق
ماده 17 - در هر سالن کار به تناسب تعداد کارگران باید درهای یک طرفه ای که به خارج باز شوند به نام درهای نجات وجود داشته باشد و درهای مزبور به راهروها و یا معابر خروجی ساختمان منتهی میشود
ماده 18- درهای خروجی نجات هیچوقت نباید قفل باشد و باید به وسیله علائم و یا چراغ های مخصوصی از داخل مشخص باشد
ماده 19- کلیه پلکان ها و پاگردها در ساختمان های بلندتر از دو طبقه( طبقه اول متر و سایر طبقات هر کدام چهار متر محاسبه میشود) باید با مصالح ساختمانی نسوز ساخته شوند
ماده20- درهائی که به طرف پلکان باز میشوند باید لااقل فاصله ای به اندازه عرض در تا نخستین پله برای توقف داشته باشد
ماده 21- در کارگاه هائیکه بیشتر احتمال بروز حریق میرود باید وسائل مخصوص اعلام خطر ( آژیر) بکار رود به طوری که در تمام محوطه کار اعلام خطر شنیده شود
ماده 22- کار فرما موظف است مواد محترقه مورد نیاز کارخانه را در تانک ها و مخازنی که مقاوم در مقابل آتش باشند نگهداری نماید و این مخازن و تانک ها باید از محل کار مجزا و فاصله کافی داشته باشند
ماده 23- در نقاطی که مواد منفجره و یا مواد سریع الانتقال یا سریع الاشتعال وجود دارد استعمال و روشن کردن و حمل کبریت و فندک و امثال آنها باید ممنوع گردد
ماده 24- در موارد زیر تعبیه و نصب برق گیر الزامی است
الف) ساختمانهائی که در آن مواد قابل احتراق و یا انفجار تولید و یا ذخیره و انبار میشود
ب) تانکها و مخازنی که بنزین و نفت و روغن و یا مواد قابل اشتعال دیگر در آنها نگهداری میشود
ج) کوره های مرتفع و دود کشهای بلند
فصل پنجم - ماشین آلات پوشش و حفاظ ماشین آلات
ماده 25- کلیه قسمتهای انتقال دهنده نیرو ( ترانسیسمون) فلکه . تسمه. زنجیر. چرخ دنده و امثال و همچنین قسمتهائی از ماشین ها امکان ایجاد سانحه برای کارگر داشته باشد باید دارای پوشش و یا حفاظ با استقامت کافی باشد
ماده26- قبل از شروع به تعمیر و نظافت و روغنکاری ماشین ها باید به طور اطمینان بخشی آنها را متوقف ساخت
تبصره) هنگام راه انداختن ماشین ها بطور آزمایش یا پس از تعمیر لازم است این کار با ابزار مطمئن به وسیله متخصصین فنی تحت نظر مدیر فنی و یا نماینده فنی ذیصلاحیت او انجام گیرد
ماده 27- در موقع تعمیر تانکها و مخازن مواد خطرناک و قابل احتراق و اشتغال و انفجار از قبیل مخازن بنزین و نفت و روغن و غیره باید مخازن مذکور تخلیه و سپس به خوبی شسته شود به طوریکه هر گونه مواد زائد و خطرناک از جدار داخلی آن زائل گردد و برای آنکه گازهای موجوده احتمالی بکلی خارج شود باید دریچه های مخازن باز بوده و به وسائل لازم تهویه گردد
فصل ششم- وسایل الکتریکی
ماده 28- وسایل و ادوات الکتریکی باید دارای حفاظ بوده و طوری ساخته و نصب بکار برده شود که خطر برق زدگی و سوختگی وجود نداشته باشد
ماده29- نصب و امتحان و یا تنظیم وسایل و ادوات الکتریکی باید فقط توسط اشخاصی که صلاحیت فنی آنها محرز باشد انجام گیرد و متخصص قیل از شروع کار آن را مورد آزمایش قرار دهد
ماده30- برای جلوگیری از ازدیاد سیم های متحرک و آزاد لازم است به مقدار کافی پریز در محلهای مناسب نصب گردد تا به سهولت بتوان از آنها استفاده نمود
ماده 31- پوشش ها وزره کابلهای برق و لوله ها و بستها و متعلقات و همچنین حفاظها و سایر قسمتهای فلزی وسایل برق که مستقیما تحت فشار برق نیستند برای جلوگیری از بروز خطرات احتمالی باید اتصال زمین موثری داشته باشند
ماده32- سیمهای اتصال زمین باید دارای ضخامت کافی و در نتیجه مقاومت کم باشند تا بتوانند با حداکثر جریان احتمالی که در اثر از بین رفتن و یا خراب شدن عایق به وجود آید استقامت داشته باشند ضمنا باید در مدار جریان وسایل پیشبینی شود که در صورت پیدا شدن نقصی که موجب اتصال جریان برق به زمین گردد تمام مدار یا قسمت معیوب آن را قطع کنند
ماده33- در نقاطیکه احتمال صدمه به سیمهای اتصال زمین میرود بایستی به وسیله مکانیکی آنها را محافظت نمود
ماده34- در مورد دستگاههای الکتریکی متحرک که دارای قسمتهای فلزی بدون عایق باشند اعم از این که با جریان متناوب کار کنند یا دائم باید احتیاطات زیر به عمل آید
الف- بدن های فلزی بدون عایق وسایل مزبور بایستی بطور اطمینان بخشی اتصال زمین داشته باشند مگر اینکه جریان دائم با فشار کمتر از 59 ولت باشد
ب- بکار برد ن دستگاههای الکتریکی متحرک با ولتاژ بیش 250 ولت ممنوع است
ج- در مواردیکه بکار بردن سیم اتصال زمین موثر مقدور نباشد باید جریانی با ولتاژ کمتر برده باشد
د- در محیط های آماده به اشتعال و همچنین در مجاورت مواد قابل اشتعال باید فقط از وسایل مخصوص الکتریکی متحرکی استفاده شود که از لحاظ عدم ایجاد اشتعال اطمینان بخش باشد
ماده35- در مدت تعمیر شبکه برق باید آنرا به وسیله کلید از منبع جریان قطع و به زمین متصل نمود و در صورت لزوم بین سیمهای شبکه نیز اتصال مستقیم برقرار کرد
ماده36- در محیطی که خطوط تحت فشار برق وجود دارد تعمیر ین نصب ماشن آلات و دستگاهها یا سیم کشی یا هر عمل دیگر که ممکنست ایجاد برق زدگی نماید اکیدا ممنوع و فقط پس از قطع جریان برق انجام آن مجاز خواهد بود
ماده37- سیمها و کابلهای برق باید دارای روپوش عایق مناسب با فشار الکتریسیته و سایر شرایط موجوده ( رطوبت و گرما - ضربه سائیدگی و غیره ) بوده و روی اصول فنی نصب و حتی الامکان در لوله یا کانال قرار گرفته باشند
ماده38- سیمهای ل گردان - جراتقال و سایر سیمهائی را که نمیتوان عایق نمود باید طوری در حفاظ قرار دارد که از اتصال احتمالی جلوگیری شود
ماده39- در کارگاههائی که مواد منفجره و یا گازهای قابل احتراق و مواد قابل اشتعال تولید میشود بایستی اتصالهای برقی بنحوی باشند که ایجاد جرقه ننماید و از موتور هائیکه طبق اصول فنی برای این قبیل کارها ساخته شده استفاده شود
ماده40- کلیه ماشین آلات و دستگاههائی که که احتمال تولید الکتریسیته ساکن دارد باید اتصال زمین موثر داشته باشند تا از تراکم بارهای الکتریسیته ساکن جلوگیری شود
ماده41- در محیطی که مواد قابل اشتعال و یا قابل انفجار ( گازها گرد و غبار و بخارات قابل انفجار و مایعات قابل اشتعال و غیره ) وجود دارد علاوه بر اتصال زمین باید به وسایل مطمئن دیگری نیز از تراکم بارهای الکتریسیته ساکن جلوگیری نمود
فصل هفتم- آب آشامیدنی
ماده42- در کلیه کارگاهها کارفرما مکلف است آب آشامیدنی گوارا و سالم به مقدار کافی در مخازن سر بسته و محفوظ که طبق اصول بهداشت ساخته و نگاهداری شود در دسترس کارگران بگذارد
ماده43- به کارگرانی که در گرمای زیاد برای مدت مدیدی کار میکنند باید قرص های طعام داده شود
ماده 44- استفاده از لیوان عمومی برای آشامیدن آب ممنوع است
فصل هشتم- نظم و نظافت در کارگاه
ماده45- محل های کار و سالن های کار - راهروها- انبارها- و سایر قسمت های دیگر کارگاه باید طبق اصول بهداشت نگاهداری شود
ماده46- دیوارها- سقف- پنجره ها و درها و شیشه ها باید پاکیزه و بی عیب نگاهداشته شوند کف سالنها باید پاکیزه بودن و در حدود امکان تر و لغزنده نباشد
ماده47- جارو نظافت کردن تا جائی که امکان دارد باید در فواصل نوبتهای کار انجام شده و به ترتیبی صورت گیرد که از انتشار گرد و غبار جلوگیری شود
ماده48- انداختن آب دهان و بینی روی زمین و دیوار و راه پله ممنوع است و در هر محل باید تعداد کافی ظروف مخصوصی برای ریختن زباله و ظروف دیگری برای انداختن اخلاط موجود باشد این ظروف باید قابل پاک کردن بوده و در شرایط مناسب بهداشتی نگهداری و گند زدائی شوند
ماده49- فاضل آب و سایر فضولات کارخانجات باید به وسیله مجاری فاضل آب به چاهها و یا حوضچه های تصفیه ریخته شود و این مجاری باید با مصالح غیر قابل نفوذ ساخته شده و قطر داخلی و شیب آنها طوری باشد که به سهولت فاضل آب را به چاهها و یا حوضچه های تصفیه هدایت نماید در محلهائیکه شیب کافی وجود ندارد به وسایل مکانیکی بایستی این منظور تامین گردد
ماده50- در کارگاههائی که فضولات حاصله ممکن است موجب مسمومیت یا بیمکاری گردد باید فضولات مزبور با عملیات فیزیکی یا شیمیایی در حوضچه های مخصوص تصفیه گردد در هر حال در دفع فضولات باید از نظر حفظ سلامت و بهداشت و جلوگیری از خطرات ممکنه دقت و پیش بینی های لازمه به عمل آید
ماده51- مواد اولیه و محصولات کارگاه باید طوری در داخل انبارها و یا کارگاه گذارده شود که عبور و مرور کارگران و در صورت اقتضا وسائل نقلیه به راحتی ممکن باشد و ضمنا مواد مزبور باید طوری چیده شود که خطر سقوط و بروز سوانح وجود نداشته باشد
ماده52- هر کارگاه باید دارای تعداد کافی مستراح مردانه و زنانه بطور مجزا باشد ساختمان مستراح باید طوری باشد که بوی عفونت آن بوسیله هواکش بخارج منتقل گردد و آبی که در آن استعمال میشود از شیر برداشته شود برای هر 25 کارگر حداقل باید یک مستراح وجود داشته باشد و در هر مستراح یک آفتابه وجود داشته باشد شستشو و گند زدائی مرتب مستراح ها الزامی است
ماده53- هر کارگاه باید دارای تعداد کافی روشوئی یا شیر باشد روشوئی ها باید طوری ساخته شود که طبق اصول بهداشتی قابل استفاده و قابل پاک کردن باشد برای هر 20 نفر کارگر حداقل باید یک روشوئی وجود داشته باشد
ماده54- کارفرما مکلف است برای تامین نظافت کارگران به مقدار کافی صابون در اختیار آنان گذارده و وسایل خشک کردن دست و روی کارگران را تامین نماید
ماده55- در کارگاهها ئیکه پوست بدن کارگران در معرض مواد سمی یا عفونی یا محرک یا مواد کثیف و گرد و غبار بوده همچنین در کارگاههائیکه کارگران در گرمای زیاد کار میکنند کارفرما مکلف است برای هر شش نفر کارگری که در یک زمان کار خود را ترک میکنند حداقل یک دوش با آب گرم و سرد تهیه نماید و محل دوشها باید با مراقبت کامل نظیف و گندزدائی شود
ماده56- در هر کارگاه باید اطاقی به وسعت کافی و قفسه های انفرادی برای تعویض و گذاردن لباس شخصی کارگران اختصاص یابد اطاق مزبور و قفسه های آن باید مرتبا تهویه و گندزدائی و پاکیزه شود
فصل نهم- ناهار خوری
ماده 57- هر کارگاه که کارگران آن در همانجا غذا صرف مینماید باید دارای محل مخصوصی با وسعت کافی و تعداد لازم میز و نیمکت برای عده ای که در یک موقع غذا میخورند باشد محل غذا خوری باید دارای روشنائی کافی بوده و پیوسته طبق اصول بهداشتی پاکیزه نگاهداری شود
ماده 58- ظروف غذا خوری باید همیشه پاک و عاری از هر گونه آلودگی باشد
ماده59- کارکنان محل غذا خوری باید دارای روپوش تمیز بوده و نسبت به نظافت شخصی خود مراقبت کامل بنماید و ماهی یک مرتبه معاینه پزشکی بشوند
ماده60- کارگران قبل از ورود به محل غذا خوری باید دست و روی خود را با صابون بشویند و در صورتیکه با مواد سمی یا عفونی و یا کثیف سر و کار دارند لباس کار خود را تعویض نمایند
فصل دهم- وسایل استحفاظی فردی
ماده 61- کارفرما موظف است در هر سال دو دست لباس کار مجانا در اختیار هر کارگر بگذارد لباس کار باید مناسب به انواع کار باشد و طوری تهیه شود که کارگر بتواند به راحتی وظایف خود را انجام دهد و موجب بروز سوانح نگردد
تبصره) به کارگران زن علاوه بر لباس باید سربند نیز داده شود
ماده 62- به کارگرانی که با مواد شیمیایی کار میکنند باید علاوه بر لباس کار بر حسب نوع کار و وسایل استحفاظی لازم از قبیل پیش بند و کفش و دستکش مخصوص و عینک و غیره که آنان را از آسیب مواد مزبور مصون دارد داده شود
ماده 63- به کارگرانی که در مجاورت کوره های ذوب فلز و آهنگری کار میکنند باید لباس یا پیش بند نسوز و نقاب یا عینک و به کارگرانی که مستقیما با مواد گداخته کار میکنند علاوه بر وسایل فوق دستکش و کفش نسوز داده شود
ماده 64- برای سیم کشی و هر نوع کار دیگر در ارتفاعات مانند دیوار ها و پایه های بلند و به طور کلی هر محلی که امکان تعبیه وسایل حفاظتی برای جلوگیری از سقوط کارگر مقدور نباشد باید به کارگران کمر بند ایمنی اطمینان داده شود
ماده 65- لباس کارگرانی که با مواد سمی کار میکنند باید در محل مخصوصی جدا از محل لباس کن عمومی نگاهداری و به ترتیبی شستشو شود که کارگران را از آسیب نفوذ سم مصون بدارد
ماده 66- برای کارگرانی که موقع کار در معرض سقوط اجسام قرار دارند باید کفش حفاظتی و کلاه مخصوص حفاظتی از فلز و یا ماده سخت دیگری که قابل اطمینان باشد تهیه شود
ماده 67- کارفرما مکلف است مراقبت نماید کارگرانی که در نزدیکی قسمتهای گردنده ماشین آلات مشغول کار میباشند موهای خود را کوتاه نموده و یا به وسیله سر بند نگهداری نماید
ماده 68- در مواردی که نوع کار طوری است که خطراتی برای چشم کارگران وجود دارد از قبیل سمباده و جوش کاری و ماشینهای تراش و نظایر آن کارفرما مکلف است عینکهای مخصوص مناسب با کار در دسترس کارگران بگذارد
ماده 69-کارفرما مکلف است به کارگرانی که روی شبکه تحت فشار برق کار میکنند و در معرض خطر برق زدگی هستند علاوه بر ابراز مخصوص دستکش و کفش و کلاه مخصوص عایق الکتریسیته بدهد
ماده 70- در مواردی که جلوگیری از انتشار گرد و غبار و مواد شیمیایی و یا تهویه محیط آلوده به مواد مزبور از لحاظ فنی مسکن نباشد کارفرما موظف است ماسک و یا وسایل استحفاظی متناسب دیگری تهیه و در اختیار کارگر مربوطه قرار دهد
ماده 71- در محیطهای مرطوب و در مورد کارهائی که در آب انجام میشود کارفرما باید به تناسب نوع کار کفش یا چکمه های لاستیکی و در صورت لزوم دستکش های غیر قابل نفوذ تهیه و در دسترس کارگران بگذارند
ماده 72- به کارگرانیکه با اشیا و مواد برنده ( از قبیل اوراق فلزی و جام های شیشه ای و خورده شیشه و غیره ) کار میکند باید دستکش های متناسب به نوع کار داده شود
ماده 73- کارفرما مکلف است به وسیله مسئولین فنی خود کلیه وسایل استحفاظی را مرتبا بازرسی و در صورت لزوم تعمیر و یا تعویض نماید تا پیوسته وسایل مزبور برای تامین حفاظت کارگران آماده باشد
ماده 74- کارفرما مکلف است مراقبت کند که کارگران مرتبا از وسائل استحفاظی که به وسیله او تهیه و در اختیار آنان گذاشته شده استفاده نمایند عدم استفاده از وسائل مزبور قصور در انجام وظیفه محسوب میشود
فصل یازدهم - کمکهای اولیه
ماده 75- کارفرما مکلف است در صورت امکان مرکزی برای استفاده فوری بیماران یا اشخاص آسیب دیده تحت نظر یک یا چند پزشک یا پزشکیار تاسیس نماید و در صورت امکان باید یک یا چند قفسه محتوی داروها و لوازم کمکهای اولیه متناسب با تعداد کارگران و نوع خطرات کارگاه در نقاطی که دسترسی فوری به آنها برای کارگران میسر باشد ایجاد نماید مراکز کمکهای اولیه و محل نصب قفسه ها باید به وسیله علائم مخصوص به صورتی مشخص باشد که کلیه کارگران از محل آن مطلع باشند کارفرمایانی که کارگران آنان مشمول مقررات بیمه های اجتماعی میباشند میتوانند در صورت وقوع حادثه ناشی از کار یا بیماری حرفه ای هزینه انجام کمکهای اولیه را طبق ماده 85 لایحه قانونی بیمه های اجتماعی کارگران از سازمان بیمه های اجتماعی کارگران دریافت نمایند
ماده 76- در کارگاههائیکه به سبب نوع کار احتمال مخاطرات مهم از قبیل خفگی و برق زدگی و امثال آنها وجود دارد کارفرما مکلف است برای نجات کارگر آسیب دیده پیش بینی های لازم را بنماید
ماده 77- کارفرما مکلف است به محض اطلاع از ابتلا یکی از کارگران به امراض واگیر مراتب را به اولین پست وزارت بهداری و همچنین به سازمان بیمه های اجتماعی کارگران اطلاع دهد
ماده 78- کارفرما مکلف است دستورات بهداشتی مربوط به کارگاه خود و همچنین دستورات بهداشتی مربوط به امراض واگیر و امراضی که به صورت همه گیری در آمده است برای اطلاع کارگران در محلهای مناسب نصب نماید
ماده 79- کارفرما موظف است آمار بیماران و حادثه دیدگان خود را در آخر هر ماه به ادارات کار محل ارسال دارد
ماده 80- محتلفین از اجرای مقررات این آئین نامه مشمول شق دوم از ماده 60 قانون کار مصوب اسفند ماه 1337 خواهند بود این آئین نامه مشتمل بر 80 ماده و 2 تبصره به استناد ماده 47 قانون کار تدوین و در 11 جلسه شورای عالی حفاظت فنی مورخ یکشنبه 14/ 6/38 به تصویب نهائی رسیده و قابل اجرا است
شورای عالی حفاظت فنی
نوع : آیین نامه
شماره انتشار : 4261
تاریخ تصویب : 1338/06/14
تاریخ ابلاغ : 1338/07/07
دستگاه اجرایی :
موضوع :
منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)
فهرست مواد مخدر موضوع قانون اصلاح منع کشت خشخاش و استعمال تریاک آئین نامه اشتغال بکار اتباع بیگانه
