افراز ملک مشاع یعنی تقسیم آن به نسبت سهم شرکا بین آنها. این افراز ممکن است مبنی بر رضایت و توافق باشد یا به اجبار و با دستور دادگاه. اگر با رضایت و توافق باشد که میتوانند به دفتر ثبت اسناد رسمی هم برای افراز مراجعه کنند. مطابق ماده ۵۸۹ قانون مدنی هریک از شرکا میتوانند در هر زمان که بخواهند دستور افراز و تقسیم مال مشاع را از دادگاه بخواهند. و بعد اگر مال قابل افراز نباشد مثل ماشین و اگر افراز باعث ورود ضرر به مال بشود؛ بعد از رای به عدم امکان افراز مال، شرکا میتوانند درخواست دستور فروش ملک مشاع را از دادگاه بخواهند.
این دستور بدون نیاز به صدور اجراییه مستقیما به اجرای احکام صادر میشود و اگر طرفین به قیمتی که اجرای احکام کارشناسی کرده است اعتراضی نداشتند؛ ملک را به مزایده می گذارند و پس از فروش ملک، قیمت آن را به نسبت سهم الشرکه، بین شرکا تقسیم میکنند.
دستور تقسیم و فروش ملک مشاعی نه قرار است نه حکم. بنابراین قابل تجدید نظرخواهی نیست و البته چون این دستور اعتبار امر مختوم ندارد؛ اگر نتیجه حاصل شده نتیجه مورد نظر نبود میتوانند دعوا را مجدد مطرح کنند.
نکات مهم دعوای دستور فروش ملک مشاع
یک ملک و مال غیر منقول صرفن ظر از اینکه آپارتمان باشد یا زمین باشد و یا مغازه و هر نوع ملک، در صورت داشتن مالکین متعدد به دو دسته کلی مشاع و مفروز تقسیم میشود.
ملک مشاع ملکی است که میزان سهم هر یک از مالکین در آن مشخص است ولی مصداق و محدوده سهم او مشخص نشده است در این صورت هر یک از مالکین در تمام اجزای مال با هم سهم دارند مثلا اگر دو نفر یک آپارتمان را به نحو مشاعی و هر یک سه دانگ یا هر یک 50 درصد شریک باشند تمام اجزا و قسمت های آن آپارتمان به همین نحو متعلق به هر دو است.
نوع دیگر مالکیت مشترک مالکیت مفروز است که در این نوع مالکیت سهم هر یک از طرفین و شرکا مشخص است.مثلا ًاگر سه نفر یک قطعه زمین 300 متری را شریک بوده و سهام آن ها مساوی باشد میتواند با توافق یا در صورت عدم توافق حسب مورد با مراجعه به اداره ثبت یا دادگاه تقاضای افراز بنمایند. بعد از افراز سهم و حدود آن مشخص شده و حتی می تواند برای سهم خود تحت شرایطی سند شش دانگ مالکیت بگیرند.
نحوه اداره و تصرف در مال مشاع به جهت ویژگی های خاص این نوع مالکیت احکام و مقررات پیچیده و مخصوصی دارد که توصیه می شود قبل از هر اقدام حتما با یک وکیل ملکی مشورت شود.
در فرضی که یک ملک مشاعی که بین چند نفر مشترک است و فارغ از اینکه دلیل اشاعه ارث بردن است یا معامله ارادی و امکان حصول توافق بین همه شرکا برای فروش یا نحوه ی تصرف وجود ندارد، هر یک از شرکا صرف نظر از میزان سهم حق مراجعه به دادگاه و تقدیم دادخواست دستور فروش را دارد.
در فرض تقاضای فروش ملک مشاع یا تقاضای صدور دستور فروش، قاضی پس از رسیدگی و احراز مالکیت، و خوانده قرار داده شدن سایر شرکا دستور فروش صادر می کند.
در مرحله ی اجرا با ارجاع امر به کارشناس قیمت ملک مشخص شده و کل آن به فروش گذاشته می شود و وجه حاصل از فروش به حساب صندوق دادگستری واریز می گردد و طبیعتا هر یک از شرکا حق مطالبه صرفا سهم خود از مبلغ حاصله را دارد.
نکته ی قابل توجه اینکه مطابق قانون افراز املاک مشاع تقاضای دستور فروش لزوماً بعد از تشخیص عدم افراز قابل رسیدگی است. مگر اینکه در بین ورثه فرد محجوری باشد. به عبارت دیگر شریک مشاعی متقاضی فروش اول باید به اداره ی ثبت محل مراجعه نموده و پس از تشخیص قابل افراز نبودن ملک و صدور حکم عدم افراز می تواند برای فروش درخواست بدهد.
لزوم دادن درخواست عدم افراز قبل از تقاضای دستور فروش مربوط به موردی است که عملیات ثبتی ملک پایان یافته باشد. در صورتی که عملیات ثبتی ملک در جریان باشد یا اصلا انجام نشده باشد برای تقاضای افراز و فروش هر دو باید به دادگاه مراجعه کرد.
شناسه : 1500