معاملات دولتی عبارتند از خرید، فروش، اجاره، استجاره، پیمانکاری، اجرت کاری، حق العمل کاری و … (به استثناء مواردی که مشمول مقررات استخدامی می شود) که توسط دستگاه اجرایی دولتی در قالب بودجه سالیانه و در حدود اختیارات محول با رعایت ضوابط قانونی انجام می شود .
از جرایم کیفری و فساد اقتصادی قابل بحث، جرم تبانی در معاملات دولتی است که خیانت خاص در امانت محسوب می شود؛ چون مجرم نسبت به اعتمادی که دولت در قبال انجام وظایف محوله به او داشته، خیانت و از آن سو استفاده کرده است.
قانون مجازات تبانی در معاملات دولتی مصوب سال 1384
"اشخاصی که كه در معاملات يا مناقصه ها و مزايده های دولتی يا شركت ها ومؤسسات وابسته به دولت يا مأمور به خدمات عمومی و يا شهرداری ها با يكديگر تبانی كنند و در نتيجه ضرری متوجه دولت و يا شركت ها و مؤسسات مذكور بشود به حبس تأديبی از يك تا سه سال و جزای نقدی به ميزان آن چه من غير حق تحصيل كرده اند محكوم می شوند.
هر گاه مستخدمين دولت يا شركت ها و يا مؤسسات مزبور يا شهرداری ها و همچنين كسانی كه به نحوی از انحاء از طرف دولت يا شركت ها و يا مؤسسات فوق در انجام معامله يا مناقصه يا مزايده دخالت داشته باشند و با علم و يا اطلاع از تبانی معامله را انجام دهند يا به نحوی در تبانی شركت يا معاونت كنند به حداكثر مجازات حبس و انفصال ابد از خدمات دولتی و شركت ها و مؤسسات وابسته به دولت و شهرداري ها محكوم خواهند شد. در كليه موارد مذكور در صورتی كه عمل مطابق قانون مستوجب كيفر شديدتری باشد مرتكب به مجازات اشد محكوم خواهد شد."
قانون فوق مشتمل بر یک ماده که در جلسه روز یکشنبه یازدهم خرداد ماه یکهزار و سیصد و چهل و هشت به تصویب مجلس شورای ملی رسیده بود در جلسه روز دوشنبه نوزدهم خرداد ماه یکهزار و سیصد و چهل و هشت شمسی به تصویب مجلس سنا رسید.
عنصر مادی جرم تبانی در معاملات دولتی
• اشخاص ذکرشده در ماده ۵۹۸ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵، در هنگام معامله یا مزایده یا مناقصه یا تشخیص یا امتیاز مربوط سمت دولتی خود از طریق توافق یا تفاهم یا ترتیبات خاص با افراد طرف معامله نفعی را تحت عنوان کمیسیون یا پاداش یا حقالزحمه یا حقالعمل برای خود یا دیگری دریافت کننئ که اصطلاحاً به آن پورسانت گفته میشود.
• افراد مذکور بدون مجوز، موجب ایجاد تعهدی برای دولت شوند.
• افراد در موقع پرداخت وجوه یا تسویه حساب برای خود یا دیگری منفعتی تعیین کنند.
عنصر معنوی جرم تبانی در معاملات دولتی
عنصر معنوی موجود در تبانی در معاملات دولتی، مانند سایر جرایم، قصد نامشروع است. فرد متخلف و مجرم قصد نامشروعی از انجام جرم برای خود یا دیگری داشته باشد.
روش های تبانی در معاملات دولتی :
• تبانی در معاملات دولتی با دعوت اشخاص برای شرکت در مناقصه و مزایده.
• تبانی در معاملات دولتی با تعیین شرایط مناقصه و مزایده.
• تبانی در معاملات دولتی با دخالت در نحوه انتشار آگهی مناقصه و مزایده.
• تبانی در معاملات دولتی با ارائه اطلاعات مربوط به مناقصه و مزایده به یک یا چند نفر از شرکتکنندگان در مناقصه و مزایده.
• تبانی در معاملات دولتی در نحوه پرداخت و نوع مصرف اموال مربوط به قراردادها و پروژهها.
• تبانی در معاملات دولتی با عدم تهیه مستندات (اسناد و مدارک) لازم برای دریافتها و پرداخت های خرید ها و فروش های مربوط به قرارداد ها و پروژه ها.
• تبانی اشخاص غیرکارمند با هم در اعلام قیمت و سایر شرایط به طرف دولتی.
• تبانی اشخاص غیرکارمند در فروش و بطور کلی انتقال کالای فاقد کیفیت و یا شرایط لازم به طرف دولتی.
شناسه : 766